PZK192

192

PSYCHOLOGIA ZACHOWAŃ KONSUMENCKICH

9.5.1.

Przeniesienie skojarzeń a podobieństwo znaków werbalnych i graficznych

Klasyczne badania Yuma nad przeniesieniem skojarzeń w procesie uczenia się można znaleźć u Idy Kurcz (1977). W opisanym tam eksperymencie osoby badane uczyły się 14 par skojarzeń. W każdej parze występował zestaw dwu sylab bezsensownych, na przykład toq-bex oraz (sensowna) słowna reakcja na taki zestaw, na przykład sąd. Po wyuczeniu się tych par już następnego dnia przeprowadzono próbę, w której jedną sylabę z listy par skojarzeń zamieniono. Zamieniona sylaba była podobna do poprzedniej, na przykład zamiast pary łoq-bex pojawiała się para tiqbex - był to pierwszy stopień podobieństwa. Zmieniano także jednocześnie dwie, trzy i cztery litery w parze - odpowiadało to drugiemu, trzeciemu i czwartemu stopniowi podobieństwa. Podobny eksperyment wykonano z użyciem bodźców graficznych - były to figury o różnych kształtach. Osoby badane uczyły się reak-cji na prezentowane figury tak, jak w badaniach z bodźcami werbalnymi. Podobnie też jak poprzednio kształt figur zmieniał się odpowiednio do czterech stopni podobieństwa. Rezultaty tych dwu eksperymentów przedstawia tabela 9.1.

Wyniki badań pokazują, że przy trzecim stopniu zniekształcenia bodźca werbalnego osoby badane już nie podawały wyuczonych skojarzeń. Jednakże dla figur nawet zniekształcenia czwartego stopnia procent przypomnień skojarzonych był ciągle duży. Przy zniekształceniach figur czwartego stopnia procent przypomnień był większy niż dla pierwszego stopnia zniekształceń bodźców werbalnych.

Wynika stąd, że nawet wtedy, gdy podobieństwo między znakami graficznymi jest j stosunkowo małe, to może nastąpić dość istotne przeniesienie skojarzeń. Natomiast po to, żeby takie przeniesienie nastąpiło w wypadku bodźców werbalnych, ich znie- ¹ kształcenie nie może być wielkie. Można z tych badań wyprowadzić wniosek, że trudniej jest udowodnić czyn nieuczciwy konkurencji polegający na zniekształceniu graficznego znaku towarowego niż na zniekształceniu znaku werbalnego. Nawet bowiem mocno zniekształcony znak graficzny (kiedy plagiat jest trudny do udowodnienia) powoduje większe skutki niż mało zniekształcony znak werbalny (kiedy plagiat jest

Tabela 9.1

Przeniesienie skojarzeń jako funkqa podobieństwa bodźców

Stopień podobieństwa bodźców	Procent przypomnień
	słowa	figury
Pierwotna zgłoska lub figura	50.15	84.62
Pierwszy stopień podobieństwa	32.58	64.53
Drugi stopień podobieństwa	11.26	49.15
Trzeci stopień podobieństwa	—	45.30
Czwarty stopień podobieństwa	—	36.32