religia a kultura5

₁₁₂    RELIGIA A KULTURA

znaniowJ Dayjd Hellęj (1986). Objął on badaniami dzieci żydowskie, katolickie, dzieci z rodzin baptystów, a wreszcie dzieci hinduskie. A oto, jak przedsta-

wiają się uzyskane przez niego rezultaty.

Dzieci żydowskie wskazywały na ujawnianie się działania Boga w C!a£iL^. łei historii. Bóg był traktowany jako część historii narodu żydowskiego,_a posta-cię biblijne jako autentyczni' przodkowie. Jest to jedyna grupa dzieci, mająca „separatystyczne” pojęcie .Bogą. Podkreślają one rolę „ich” Boga w ostn/m od-różnieniu od Boga dzieci z innych religii.

Dzieci katolickie najsilniej ze wszystkich grup badanych włączają Boga w swoje życie rodzinne. Bóg angażuje się w trwałość rodziny, pomag^rozwlą-^' zywać rodzinne 'konflikty, zapobiega rozwodom. Jednym z zadań Boga jest udzielanie ludziom przebaczenia. Według dzjęci^odzin.baptys.tew^Bóg troszczy się przede wszystkfrrTo zaspokojenie potrzeb dnia codziennego^ a jednocześnie zapewnia ład życia ludzkiego! Poznanie woli bożej dokonuje się poprzez śledzenie bifcgu swego życia.*

Dzieci hinduskie przejawiały silną identyfikację ze społecznością W ich percepcji Boga, występuje jednoczesne rozumienie Boga realnego i Boga jako abstrakcyjnej_formy energii. Bóg nie budzi obawTl^^^^dgliozwój _ duchowy i źaTnteresovvanie ~sobą dzieckaTU ^dzieći'występuje silne poczucie więzrżl^prezentantami Boga w ashramie, a jednocześnie poczucie duchowej łączności z Bogiem niematerialnym.

Za próbę międzykulturowego ujęcia relacji między obrazem Boga a obrazem rodziców można uznać również wspomniane wcześniej badania na uniwersytecie w Louv.'auu(Vergote i Tamayo, 1981). Badania te co prawda były przeprowadzone tylko wśród osób wyznania katolickiego, ale zamieszkujących w krajach położonych zarówno w Europie, jak i w Ameryce, Azji i Afryce. Badania te wykazały, że atrybuty charakteryzujące matkę są w tym obrazie wyraźniejsze, uzewnętrzniają się z większą siłą niż atrybuty charakteryzujące ojca. Atrybuty ojcowskie natomiast były generalnie częściej stosowane do opisu obrazu Boga niż atrybuty matczyne.

W Polsce badania nad obrazem Boga prowadził Stanisław Kuczkowski-(1982). Przeprowadzone Badanie ujawniło wyższą istotną korelację między obrazem Bogacechamijiiatczynymi. Kuczkowski interpretuje ten trend jako ”,spoisty z maryjnością religijności polskiej i wysokiej pozycji przyznawanej matce w rodzinie” (Kuczkowski, 1982, s. 133). Można więc powiedzieć, że ma tu miejsce dwojaki rodzaj kulturowego uwarunkowania wyniku badań. Z jednej strony, obraz Boga jest zapośredniczony przez obraz Matki Boskiej, a więc tym samym jest bardziej „kobiecy”, z drugiej zaś,* matka pełni często w rodzinie funkcję osoby bardzo ważnej, sterującej życiem całej rodziny.

Przyczynkiem do międzykulturowego podejścia do analizy religijności jest też prześledzenie etapów rozwoju duchowego w różnych tradycjach religijnych. Zagadnienie to zostało omówione obszernie w zbiorze Duchowy rozwój człowieka (Socha, 2000). Tutaj naszkicowane zostaną tylko główne zarysy omawianych koncepcji.

_....................., u.

Hinduizm wskazuje na cztery etapy w życiu człowieka. Każdy z nich charakteryzuje się specyfiką'życia duchowego. Pierwszy okres to okres ucznia, człowieka dopiero wchodzącego w życie, nabywającego wiedzę, poznającego obowiązki, a jednocześnie pod okiem mistrza lub na podstawie nauk świętych ksiąg^ Wed, osiągającego"*zasadniczą dojrzałość, charakteru ,i_ osobovvości. Okres teiTkónc^^iS wraz ż podjęciem obowiązków wynikających z założenia rodziny. Etap ten określany jest etapem „bycia gospodarzem”. Wychowanie * 'dzieci, realizacja obowiązków członka społeczeństwa to kolejne sfery działalno-ściTRtorym człowiek się oddaje. Jest to okres pełnego zaangażowania w sprawy tego życia, mniej czasu pozostaję pa kultywowanie życia duchowego. Sytuacja ta ulega całkowitej zmianie na kolejnym etapie ludzkiego życia. Kiedy dzieci stają się stopniowo coraz bardziej samodzielne i opuszczają dom rodzinny, nadchodzi pora na wycofywanie się z aktywnego życia i przeznaczanie.coraz .większej ilości czasu na praktyki religijne, prowadzące do osiągnięcia wyższego stopni a” rozwój u duchowego. Obrazowe określenie tego etapu jako pory, gdy człowiek staje się mieszkańcem lasu, dobrze oddaje stopniowe osłabianie wię-zówlączących człowieka z jego dotychczasowym światem. Etap ten jest przygotowaniem do ostatecznego wycofania się z życia,.któręunu.tawluzyszy„obrzęd przypominający pogrzeb, zaznaczający,, że człowiek. ten. umierania. jwiąta₅ a pozostałą mu część życia poświęca na poznawanie.spraw wiecznych.

Prezentowany model akcentuje większą wagę rozwoju człowieka w planie duchowym niż w planie społecznym. Aktywność człowieka nakierowana na realizację przez niego obowiązków wobec świata doczesnego jest mniej istotna niż jego aktywność nakierowana na udział w sprawach duchowych i wiecznych.

\V...trady^^u^j^skiej myślenie o rozwoju dotyczy drogi, dzięki której człowiek może sięjyyjwąć.z.wiecznego koła kolejnych wcieleń...Rozwój stano-\Njj^ięc_osiggnjęcie granic rozwoju duchovvego. Życie ludzkie można podzielić na okres ,,przed” j ^pp” osiągnięciu nirwany.. Jeśli rozwój to w tradycji buddyjskiej dotyczy on raczej dyscypliny umysłu, ciała i zmysłów osiąganych poprzez konkretne ćwiczenia duchowe. Osiągnięcie „doskonałości zależy raczej oddobrego uprawiania ćwiczeń niż od osiągnięcia określonego wieku.

W*konTuc^    mamy do czynienia z celowościową wizją rozwoju du

chowego. Celem jest yyłąściwę .uformowanie instytucji społecznych, w których £z!^jęKliQzęsm^    n i pi [ rodzi na,^pąństw.aj. społeczeństw Dla realizacji

tego ideału konieczne jest osiągnięcie przez jednostkę stanu umysłu pozwalającego na wyrobienie sobie przekonania odnośnie do właściwego sposobu postępowania w życiu. Jest do tego potrzebna wiedza o świecie otaczającym i o sobie samym. Rozwój na kolejnych stadiach wiekowych to umiejętność przezwyciężenia błędów, do popełniania których człowiek jest szczególnie*śkfohhy"(pbpę-dliwoścT w “wieku młodzieńczym, kłótliwości i rywalizacji w wieku dorosłym i zawistnej pożądliwości w wieku starczym). Takjyięc .r.o^ój^jDolegając^na wyżbywaniu_jńę skłonności do charakterystycznych.b.łędów,.Um.przez,cale.,, życie.