religia a kultura4

130 RELIGIA A KULTURA

zacie antykultowe) powinny być traktowane jako źródta intormacji o ich działaniu, opierać się również należy na opiniach naukowców badających to zjawisko oraz na opiniach aktualnych członków NRR.

Również w Polsce funkcjonowanie nowych ruchów religijnych jest źródłem silnych emocji i mocno spolaryzowanych opinii (Grzymaia-Moszczynska, 2002). Ilustrację opinii negatywnych stanowią wyniki krótkiego sondażu, przeprowadzonego wśród członków kilku rodzajów organizacji. Prowadzono wywiady z członkami organizacji, które wprost stawiają sobie za zadanie walkę z tymi ruchami, połączoną z pomocą dla osób, które decydują się z nich wystąpić, oraz pomocą dla rodzin aktualnych członków; z członkami organizacji, które obserwują i dokumentacją działalność nowych ruchów religijnych, i wreszcie z członkami organizacji, które są bezpośrednio związane z Kościołem katolickim, który przeciwko tym ruchom zdecydowanie występuje. Sondażem zostali objęci członkowie następujących organizacji: Civitas Christiana, Dominikańskie Centrum Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych, CEDR+ (Stowarzyszenie Pomocy Poszkodowanym przez Nowe Formy Patologii Społecznej i Uzależnień oraz przez Ruchy Kultowe, Parareligijne, Paratera-peutyczne) Duszpasterstwo Akademickie, Ruch Światło-Życie.

Organizacje te, z funkcjonalnego punktu widzenia, można podzielić na trzy podgrupy.'lforganizacje tworzące zapieczejnformacyjno-dla społecznych postaw wobec nowych' rucho^religijnych (Civitas Christiana, Dominikańskie Centrum Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych), organjzacj^piopagujące^ i akceptujące te informacje (Duszpasterstwo Akademickie, Ruch Swiatło-Życie), orgamzacjelnastawi,QDe_najpomo.c„. osobom^które z uwagi na swój kontakt z którymiś nowymi ruchami religijnymi przeżyły uraz psychiczny (CEDR+).

Z uwagi na sposób doboru próby, uzależniony od możliwości dotarcia do danej organizacji oraz liczbę przebadanych osób, wyniki tego sondażu mogą służyć jedynie jako informacja o pewnych trendach występujących w postawach reprezentowanych w ramach badanych organizacji. Wyniki te nie pretendują w żadnej mierze do prezentacji pełnego obrazu omawianego zjawiska. Obraz taki mógłby powstać wyłącznie na podstawie wywiadów przeprowadzonych z reprezentatywną, w skali ogólnopolskiej, próbą członków każdego z typów organizacji oraz analiz publikowanych przez nie dokumentów, takich jak programy działania i materiały informacyjne poświęcone NRR. Jest rzeczą oczywistą, że badania takie wymagałyby zaangażowania bardzo poważnych środków finansowych i organizacyjnych.

Niewątpliwie najważniejszą i najb^dziej_QpinlQt\vóxczą (z uwagi na współpracę z mediami) grupą badanycfTbyli pracownicy ośrodków JufomiacjLo-Sek-. •taełrFNowych Ruchach. Religijnych. Najczęściej są to osoby zmotywowane do tej działalności poprzez własne bolesne doświadczenia, takie jak odejście do grupy religijnej kogoś z członków rodziny, lub mające za sobą własną traumatyczną historię związku z taką grupą. Nie dysponują one,natomiast.xi.ajczęściej profesjonalnym przygotowaniem do pracy, jaką'mają wykonywać, czyli do

obiektywnego zbierania informacji o NRR i pomagania byłym członkom NRR lub rodzinom osób aktualnie do NRR należącym. Ich nastawienie do zjawiska, o którym mają informować, jest zdecydowanie wrogięTNasfaTvienie to ma nie-wielką możliwość, aby ulec zmianie, gdyż materiały dostarczane przez same ruchy_osą odrzucane, zaś jako wiarygodne są przyjmowane materiały prasowe (często oparte na informacjach, jakie pracownicy tych ośrodków udzielają dziennikarzom, lub informacjach osób, które ten ruch opuściły wskutek rozczarowania lub konfliktu). Tak więc pula informacji o nowych ruchach religijnych, którymi one dysponują, jest zdecydowanie jednostronna, przedstawiająca tylko fakty negatywne.

Członkowie wspólnot religjjnych i duszpasterstw akademickich są osobami zaangażowanymi religijnie, które identyfikują się silnie z nauczaniem Kościoła katolickiego odnośnie do nowych ruchów religijnych i które w niewielkim stopniu lub wcale nie zetknęły się bezpośrednio z członkami tych organizacji, a swoją wiedzę o nich czerpią z publikacji kościelnych lub, pouczeń osób duchownych.

Wreszcie trzecia grupa, członkowie Stowarzyszenia CEDR-R to psychologowie i psychiatrzy. Akcentują oni swą światopoglądową neutralność. Ich opinie, w porównaniu z grupami omawianymi wcześniej, przedstawiają się zdecydowanie odmiennie. Są one oparte na pracy z osobami, które zwróciły się do nich po pomoc, a które były lub nadal są związane z nowymi ruchami religijnymi. Spostrzegają oni niespecyficzny charakter przynależności do nowych ruchów religijnych jako źródła urazu. Wyraźnie w przeprowadzonym wywiadzie padło stwierdzenie, że podobny skutek może przynicśjć-Jcontakt z iakgś grupą_ pąrarelifiijną lufej^arątempeutyczną. Podkreślony został kompensacyjny charakter przynależności do nowych ruchów religijnych w stosunku do niezaspokojonych przez, najbliższe otoczenie potrzeb akceptacji, więzi społecznych i rozwo-• *■ ju.

Teoretyczne ramy, w których będziemy się poruszać w trakcie analizy wyników tego sondażu, stanowić będzie trójkomponentowa koncepcja postaw społecznych, proponowana przez Stefana Nowaka (1973). Uznaje on postawę za strukturę trójelementową czyli strukturę obejmującą wiedzę, emocje i zachowanie wobec obiektu postawy. Opierając się na tej koncepcji, podejmiemy próbę odpowiedzi na pytanie o zawartość treściową każdego z trzech elementów analizowanych postaw, czyli [wiedzy, emocji i zachowań ^wobec nowych ruchów religijnych.    ~    "

Osoby badane, należące do dwóch pierwszych grup, w odpowiedzi na pytanie, czym są nowe ruchy religijne, stwierdzafy najczęściej, że są to sekt)' podobne w swojej naturze do innych mniejszościowych grup religijnych w Polsce, takich jak Kościół zielonoświątkowy, świadkowie Jehowy, mormoni czy też Kościoły protestanckie. Bez względu na zróżnicowanie w zakresie ideologii, struktury organizacyjnej czy genezy, wszystkie te grupy kwalifikowanej^^ łączniejako złe i zagrażające. Jako źródło takiej kwaliTHracjT^awiska, rozmów-