s 118 119

na sznur ze / sufitu chwyta i unosi peruką nauczyciela? A scena, gdy chłopcy, uznani za nieżyjących po ucieczce z domu, asystuj.* przy własnym pogrzebie i wysłuchuj;* mowy pogrzebowej o sobie? Czy to jest pedagogiczne, czy nie, io inna sprawa.    ¹

Obok takich momentów nie brak w Przygodach Tomka doskonałego humoru słownego (up. „Serce uciekło chłopcu aż do gardła, ale jo mężnie zepchnął w dól"), lecz na plan pierwszy wysuwa się ośmieszenie świata do* rosłych, co sprawia dzieciom szczególni} satysfakcję.

Oczywiście nic tylko humor stanowi siłę atrakcyjny tej książki, lecz nagromadzenie niesamowitych przygód, tajemnic, grozy, poszukiwanie skarbu, błądzenie w pieczarach itp.

Przygody Samowara i Paziowie hi dla Zygmunta reprezentują prosty, wyraźny komizm sytuacyjny. W pierwszej z nich mamy niezliczony ilość śmiesznych przygód i przypadków, w które raz po raz popada zabawny chłopiec, z powodu okryglej i krótkiej postaci zwany Samowarem. Powieść Paziowie króla Zygmunta stanowi przegląd dość prymitywnych, lecz dla dzieci właśnie bardzo śmiesznych „kawałów" i figlów, płatanych na dworze królewskim przez gromadkę niesfornych urwisów.

I wreszcie Dziennik psotnego cltlopea. Olo książka, nad który można „pękać ze śmiechu" I Cóż za pomysły ma ten Jurek! W jakież ustawicznie wpada tarapaty! Sympatyczny właściwie jest ten urwis, pełen zawsze dolnych chęci, który swe złośliwe nieraz koncepty wprowadza w czyn jak gdyby wbrew własnej woli, jakby kierowany niewidzialny a przemożny siły a jednak rodzice i wychowawcy obawiaj.* się słusznie możliwości złego wpływu tej ksiyz-ki. Możliwość taka, szczególnie w okresie natężonych trudności wychowawczych, nicwytpliwie istnieje. Ten wesoły psotnik, który czyta cudzo listy, podsłuchuje, wypuszcza mysz na starszy damę, przecina worek z myky, bo myka tak śmiesznie się wysypuje, pisząc w klasie stara się skrzypieć piórem, ho to złości nauczyciela itd., Ud., może natclmyć „naszych milusińskich" niekoniecznie szczęśliwymi pomysłami. Nie należy odbierać dzieciom Dziennika, ho i lak go przeczytają, lecz warto zwrócić szczególny uwagę na tę lekturę.

Poza wymienionymi nic było chyba więcej ksiyżck, któro młodzież określałaby powszechnie jako „wesołe". W innych humor występuje raczej epizodycznie, zawsze zwiększajyc siłę atrakcyjny książki. Powiem upodobanie to jest wśród dzieci poza nielicznymi wyjątkami powszechne, a zróżnicowanie dotyczy raczej rodzaju humoru oraz roli, jaką mu wyznacza miodzie/. w swej lekturze. $y tacy, którzy żydajy od niej przede wszystkim rozrywki, i ci poszukują książek „wesołych" (obok awanturniczych, pizygodo* wycli, sensacyjnych), inni, a wydaje się, żc ci stanowią znaczny większość wól.* raczej zabawne epizody czy postacie, gdyż jak mówi czternastoletnia dziewczynka: „wymagam od książki więcej niż rozrywki".

Czytając fantastyczne powieści Veriic'a dzieci śmieją się z różnych oryginałów, roztargnionych uczonych itp.. którzy tak często występują w jego

Książkach. 1 w historycznych powieściach Przyborowskicgo i Domańskiej uh brak humoru. Do ulubionych postaci, które budzą życzliwy śmiech, należy Kali z U' pustyni i u* puszczy. Jego „poematy" („mnóstwo mięsa, iiiiiom wo mięsa, yah, yah, yalił"), jego sposób mówienia, jego łakomstwo I zamiłowanie do próżniactwa przy olbrzymiej pracowitości i ofiarności, które wbrew swej filozofii wykazuje w ciągu całej podróży, jednają mu sympatię dzieci i są dla nich naprawdę śmieszne.

Icdna z najpopularniejszych książek dla dziewcząt, Ania z Zielonego U:gór*o, przesiąknięta jest humorem, płynącym zarówno / kwiecistego, patetycznego sposobu mówienia Ani, jak i z niezliczonych zabawnych jej przygód i „komedii pomyłek".

W literaturze współczesnej mamy również wiele dowodów, że pisarze doceniają znaczenie humoru w książkach dla młodzieży. Jedno z pierwszych miej c zajmuje tu niewątpliwie radziecki pisarz Nosow, który zdobył sobie wśród naszych dzieci opinię pisarza „wesołego" W jego opowiadaniach mamy wielo niezmiernie zabawnych sytuacji i scen. Lecz nie komizm sytuacyjny Manowi istotę humoru Nosowa. Cechą charakterystyczną jest polna życia i pogody atmosfero, jaką przepojone są jego opowiadania. Tworzy on iloskon.de, żywe postacie dzieci, umiejąc wydobyć i podkreślić ich specyficzny, win ci wy wiekowi sposób rozumowania i odczuwania: „Nastawili my na dwór/e samowar i usiedliśmy na ganku, żeby odpocząć... Słońce skryło się /.i lasem, a obłoki zapłonęły czerwonym ogniem. Było tak pięknie, (idyhym mml farby, to bym zaraz namalował laki obraz: w gór/.O czerwone obłoki, w dole nasz samowar. A z samowara prosto w obłoki wznosi się dym jak / okrętowego komina". Dzieci w powieściach Nosowa są czynne, pomysłowe, wesołe, popełniają błędy i poprawiają się, książkę wypełnia bezustanny ruclt i dzięki temu jest ona „wesoła" nawet wtedy, gdy nic ma w niej niezwykłych postaci, a sytuacji o szczególnym natężeniu śmieszności te/ jest niewiele. Mmosfcra i humor książek Nosowa sprawiają, że poruszane przez niego zagadnienia wychowawcze, jak prace młodych przyrodników (Wesoła rodzinka, Dziennik Koli Synicyna) lub sprawa postępów szkolnych i obowiązków ucznia (Witta Matejew u* domu i ir szkole) stają się atrakcyjne dla dzieci.

Książką „wesołą" jest też. Klub jedenastu Bossa, powieść o niezwyciężonej drużynie piłkarskiej, książka, która doprowadza bliską sercu młodych czytelników atmosferę sportową do takiego natężenia, że zatraca ona cechy realne, stając się jakby niezłośliwą, przeciwnie nawet, pełną sympatii dla poi Iii karykaturą, działającą w sposób nieodparcie komiczny.

I w wielu innych książkach pisarze wprowadzają elementy humoru, (injdar swego słynnego 'Timura przesyca zdrową, optymistyczną atmosferą i chętnie wprowadza zabawne sytuacje, jak np. scenę, w której pies nie chce wypuścić Żeni z domu Timura. /.resztą samo założenie tej książki: dokonywanie „dobrych uczynków" tak. by tego nikt nie widział, by sprawa osłonięta była tajemnicą U/inla na zmysł humoru dzieci. Również w innych « . .n .. i, /nMkoiniteuo imarza rozsiane są liczne błyski bumom.