Salomonowicz (19)

kodeksu nastąpiła znaczna rozbudowa stanów przestępczych, ale i lepsze sprecyzowanie wielu pojęć. W sumie rewizja lat 1797-1803 podniosła poziom fachowy kodeksu, rozbudowując tekst (w „Józefinie" niekiedy nazbyt lakoniczny) i stwarzając wygodny instrument dla praktyki sądowej. K.k. z 1803 należał do trzech najważniejszych kodeksów Europy początków XIX w. -obok Codę Pena l 1810 i k.k. bawarskiego 1813.

Rewizja redakcyjna tekstu Ustawy Zachodniogalicyjskiej podniosła niewątpliwie precyzję i walor języka ustawowego k.k. 1803 oraz szeroko wprowadziła okoliczności łagodzące, które miały uzasadnić złagodzenie kary - wszystko to razem powodowało, iż k.k. 1803, choć wprowadził karę śmierci, a kary pozbawienia wolności tylko nieznacznie złagodził, pozostał kodeksem cenionym długie lata w praktyce i obowiązywał w Austrii aż po rok 1852. Uważano w XIX w. nie bez racji, iż k.k. 1803 r. znalazł w sumie zadowalające rozwiązanie wzajemnego stosunku ustawy, praktyki sądowej i doktryny karnej, okazując się wygodnym instrumentem pracy sądów. Kodeks roku 1852 złagodził przecież znacznie przepisy o sposobie wykonywania kar pozbawienia wolności i bez większych zmian obowiązywał w głąb wieku XX (także na ziemiach zaboru austriackiego w II KR aż po rok 1932)⁹¹.

Przechodzimy do dziejów kodyfikacji prawa karnego w państwie pruskim. To pewnych cząstkowych reformach prawa karnego i procedury karnej wprowadzonych pod panowaniem Fryderyka Wielkiego całościowa reforma prawa karnego została dokonana dopiero po wielu latach prac kodyfikacyjnych. Prace te, już po śmierci Fryderyka Wielkiego, w ogniu ostrych sporów politycznych zostały doprowadzone do końca jako kodyfikacja powszechna prawa pruskiego pod nazwą „Ailge-meines Landrecht fur die Preussischen Staalen” z 1794 r. Prawo karne pruskie weszło w .skład tej kodyfikacji jako tytuł XX. Generalnie kodyfikacja ta stanowiła podsumowanie dorobku oświeconego absolutyzmu pruskiego, choć okres po śmierci Fryderyka Wielkiego spowodował, iż wiele istotnych treści reformatorskich zawartych w projekcie kodyfikacji ostatecznie nie weszło w życie”.

Jeżeli generalnie kodyfikacja pruska otrzymała w publikacyjnym patencie moc prawa powszechnego posiłkowego w stosunku do praw prowincjonalnych, to jednakże niektóre działy kodyfikacji o charakterze

⁹¹    Por. szczegółowa analiza k.k. austriackiego z 1803 S. Salmonowicz, Prawo kamę.... s 154-167.

⁹²    Por. S. Salmonowicz, Prawo karne..., s. 191-215. O pracach nad kodeksem por. bibliografia w wydaniu naukowym tekstu „Landrechlu” przez H. Haltenhąuera. Ailge-meines Undrechl / dtt Preussischen Staalen, mm 1794, Berlin 1970 oraz dwie publikacje jubileuszowe: A. Schwennicke, Die Enlslehung der Einleilung des Preussischen Allgememen Ijmdtcc.hls mm 1794, Frankfurt a.M. 1993 i zbiór prac pod redakcją J. Wolffa pt. Das 1‘ieiisskhe Allgemeine 1/mdrecht. Polilische, recldliclte md soziale Wechsel- md Fortmrkmgen, Heidelberg 1995.

prawa publicznego wchodziły w życie jako powszechnie obowiązujące obligatoryjnie prawo krajowe. Do takich działów należał w pierwszym rzędzie zawierający prawo karne tytuł XX i ostatni „Landrechtu Pruskiego", liczący łącznie 1577 paragrafów”. Systematyka „Landrechtu” wywołała wiele dyskusji i interpretacji. Powiedzieć można, iż opiera się na specyficznej symbiozie ideologii oświecenia z zastanym stanem prawnym i ustrojem społecznym, nie rozgraniczając ostro prawa publicznego i prywatnego, lecz przyjmując założenie, iż jednostka występuje w święcie zewnętrznym i jako indywiduum, i jako członek społeczności mający różne prawa i powinności.

Miejsce prawa karnego w kodyfikacji wydaje się trafnie dobrane: po szerokiej panoramie przepisów prawa, regulujących różne dziedziny życia społecznego, normy prawa karnego znalazły się w końcowej części kodyfikacji, stanowiąc jej utwierdzanie drogą represji karnej. Tytuł XX „Landrechtu” „Vou den Verbrecheu und dereń Strafen” podzielony został na 17 obszernych rozdziałów, z których pierwszy traktuje o problemach części ogólnej prawa karnego. Zawierał jedną z najpełniejszych części ogólnych prawa karnego w zestawieniu z innymi kodyfikacjami karnymi wieku osiemnastego. Wyodrębnienie przepisów ogólnych w rozdziale pierwszym i poświęcenie im aż 90 paragrafów nie wyczerpało jednak bynajmniej tematyki. Wspomnieć tu trzeba problem kompletności zagadnień, które znalazły ujęcie w ramach kodyfikacji - o sprawie „podziału funkcji” między doktrynę a ustawodawcę, o sprawie granic, w jakich winien zamknąć swoją działalność ustawodawca, co winien pozostawić swobodnym rozważaniom teoretycznym, co pozostawić bez ustawowego uregulowania, jakie pewniki dają się dedukować z przyjętych ogólnie założeń podstawowych. Kodyfikatorzy pruscy, zgodnie ze swą (propagowaną przez Fryderyka II) aulynaukową tendencją, znaleźli się w tej mierze w wyjątkowo trudnej sytuacji, skoro zjednej strony starali się dać kodeks ogólnie zrozumiały, pozbawiony zbyt fachowych zwrotów, a z drugiej strony chcieli, by kodeks ten był wyczerpującym rozwiązaniem problemów prawa karnego, czyli chcieli ograniczyć rolę doktryny i możliwości interpretacyjnych do minimum.

Podział przestępstw' na dwie grupy: na przestępstwa publiczne i prywatne pociągnął za sobą unormowanie niektórych ważkich instytucji prawa karnego, z problemem obrony koniecznej na czele, przy przepisach wprowadzających do części drugiej, poświęconej przestępstwom

⁹⁵ Por. moja szczegółowa analiza prawa karnego „Landrechtu" ogłoszona w j. niemieckim pt. Dos SlrnfgeseU des Preussischen Landrechls nom Jahre 1794. Vmuch einer allge-meinen Bewertmg, Archiyum luridicum Cracovicnse, vol. XIII, 1980, przedruk w: La codi/iculion eurofieerme..., s. 227-250. W jeżyku niemieckim brak do tej pory szerszej analizy prawa karnego „Landrechtu", bowiem gros prac związanych z jubileuszem roku 1994 poświęcono problemom prawa prywatnego.