skanuj0021 3

•    Stosować określony zbiór wartości i przejawiać w praktyce wynikające z nich postawy.

•    Musi posiadać zbiór umiejętności będący syntezą profesjonalnej postawy Jg oraz wiedzy. Umiejętności profesjonalisty powinny odzwierciedlać znajo-|S mość stosowania ogólnych zasad, założeń i pojęć charakterystycznych dla 1p metod uprawianego zawodu. Celem zaś sprawnego stosowania metody ;jB jest systematyczne poszerzanie podstawy teoretycznej, na której opiera się praktyka.

•    Wiązać się z odpowiednim poziomem organizacji członków, których £ wiedza, umiejętności i wspieranie leży im na sercu.

2.2. Ogólna charakterystyka zawodu pracownika socjalnego²

Istota zawodu pracownika socjalnego zawiera się w tym, że praca r socjalna jaką pracownik wykonuje, zarówno w wymiarze teoretycznym, jak j-i praktycznym, odnosi się do społecznego funkcjonowania jednostki, grupy i środowiska społecznego. Możemy powiedzieć, że pracownik socjalny kon- i centruje swoją uwagę przede wszystkim na funkcjonowaniu społecznym, | któro jawi mu się jako nadrzędny cel pracy socjalnej. Takie rozumienie celu w zakłada, iż działania pracownika socjalnego powinny się opierać na ; trzech podstawowych kanonach: wiedzy, umiejętnościach i wartościach. -Z nich wywodzą się odpowiednie postawy w stosunku do ludzi, oraz metody p rozumienia i rozwiązywania ich problemów.

Ustawa z 1990 roku definiuje pomoc społeczną jako instytucję polityki § społecznej państwa mającą na celu „umożliwianie osobom i rodzinom p przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie f pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia” (art. 1.1) ® [Wódz 1998, s. 53). Z kolei art. 8 wspomnianej Ustawy mówi o zadaniach | pomocy społecznej, zaś wśród wymienionych zadań pracę socjalną definiuje j; jako działalność zawodową. Praca socjalna jest zatem traktowana jako profe- fi' sjonalne działanie o charakterze prospołecznym, czyli takim, które zor- }> ganizowane jest w ten sposób, by „podtrzymać, chronić lub rozwijać interesy f innych osób, grup, społeczności, instytucji [...] interes innych obiektów | społecznych” [Reykowski 1986, s. 27).

Ta sytuacja spowodowała, że mimo iż autorzy w większości mniej czy Ki bardziej bezpośrednio nawiązywali do koncepcji Radlińskiej, de facto jednak | w procesie ewolucji nastąpiła pewna zmiana wizji zawodu pracownika ^; socjalnego. Podjęto próby bardziej precyzyjnego określenia jego czynno- s

² Zdecydowanie szerzej na len temai: Kromolicka 2002. s. 43-113.

id zawodowych, przenosząc z jednej strony na polski grunt amerykańskie metody pracy socjalnej, a drugiej, wykorzystując prakseologię jako teoretyczną podstawę cyklu działania zorganizowanego, z mocnym wyeksponowaniem etapu diagnozy. Tym samym działania pracoWhika socjalnego -przynajmniej w ujęciu postulatywnym - nabierały charakteru działań eksperta [por. Urbaniak-Zając 1999, s. 45-46J.

/ ''Charakterystyka pracownika socjalnego, jego kompetencji i zadań zawodowych znajduje odzwierciedlenie w definicji J. Mikulskiego, według ; której: „Pracownik socjalny jest specjalistą zajmującym się zawodowo zaspokajaniem potrzeb socjalnych za pomocą metod pracy socjalnej” [Mikul-! ski, Gdyla 1981, s. 12]. Definicja ta zawiera cztery zasadnicze elementy:

•    Pracownik socjalny jest specjalistą od spraw ludzkich.

•    Pracownik socjalny wykonuje czynności zawodowe, które polegają na rozwiązywaniu problemów socjalnych lub realizacji troski o człowieka.

•    Pracownik socjalny pracuje w dziedzinie zaspokajania potrzeb jednostek, małych grup i społeczności.

•    Pracownik socjalny wykonuje swoje czynności za pomocą następujących metod pracy socjalnej: metody prowadzenia indywidualnego przypadku; metody pracy z grupą; metody organizowania środowiska [ibid., s. 13-

<J6).

W dzisiejszej rzeczywistości pracownik socjalny nie tylko powinien, ale musi odznaczać się postawą profesjonalną w pracy zawodowej. Warunkiem tego jest odpowiednie przygotowanie teoretyczne czyli posiadanie wiedzy, a wiąże się to z pełnymi kwalifikacjami zawodowymi. To jednak stanowi niewystarczający warunek do bycia profesjonalistą. Konieczne jest zdobycie doświadczenia i praktyki oraz posiadanie specyficznych pre-dyspozyęji osobowościowych. Obszary wiedzy w jakich powinien sprawnie poruszać się pracownik socjalny to głównie psychologia, prawo, psychiatria, pedagogika oraz polityka społeczna. Prócz teoretycznych wiadomości, ważne jest posiadanie konkretnych umiejętności.

Sylwetka pracownika socjalnego i jego rola zawodowa zmieniały się w zależności od potrzeb jednostki, grup czy całych społeczności. Poprzez rozbudowany i ciągle doskonalony system kształcenia przeszedł on drogę szeregu zmian i ulepszeń, aby w czasach współczesnych mógł być spostrzegany jako profesjonalista nastawiony przede wszystkim na pomoc ludziom potrzebującym poprzez działanie na rzecz zarówno pojedynczego człowieka, jak i całej społeczności lokalnej.

Wspomniana już ustawa o pomocy społecznej z 1990 r. precyzuje, że (zgodnie z art. 49 ustawy) „pracownikiem socjalnym może być osoba, która ma odpowiednie kwalifikacje zawodowe, to znaczy ukończoną szkołę pra-