str0073

biegają też tędy szlaki tworzące, jak w rdzeniu kręgowym, wyraźnie odcinającą się istotę białą. Struktury pnia charakteryzuje jednak wyższy stopień organizacji funkcjonalnej, zwłaszcza w zakresie sterowania czynnościami ruchowymi. Ponadto w tylnej części pnia mózgu znajdują się ośrodki zaliczane do układu pozapiramidowego i układu limbicznego (sterującego czynnościami popędowymi), ośrodki kierujące ruchami gałek ocznych, twór siatkowaty podtrzymujący stan napięcia czynnościowego różnych ośrodków mózgowych i rdzeniowych oraz ośrodki regulujące ważne dla życia czynności, jak oddychanie i krążenie krwi.

3.4.1. Rdzeń przedłużony i most

Rdzeń przedłużony i most rozwijają się z trzeciego pęcherzyka pierwotnego — tylomózgowia. Rdzeń przedłużony jest najbardziej z tyłu położoną częścią pnia mózgu; znajduje się między rdzeniem kręgowym i mostem. Od rdzenia kręgowego oddziela go wspomniane już skrzyżowanie piramid, od mostu — włókna drogi słuchowej zwane prążkami rdzeniowymi, widoczne na grzbietowej powierzchni pnia mózgu, na dnie komory czwartej (rys. 30). Na brzusznej powierzchni rdzenia przedłużonego uwypuklają się piramidy zawierające szlaki piramidowe. Z boku piramid widoczne są oliwki — struktury o niejednorodnej roli funkcjonalnej (rys. 28 B).

Głównym elementem każdej oliwki jest jądro dolne oliwki⁸, pozostające w ścisłej łączności funkcjonalnej z móżdżkiem za pośrednictwem połączeń oliwkowo-móżdżkowych i móżdżkowo-oliwkowych (s. 283).

Na grzbietowej powierzchni rdzenia przedłużonego, w obrębie istoty białej, zaznaczają się dwa jądra: przyśrodkowo leżące jądro pęczka smukłego (Goiła) i bocznie umiejscowione jądro pęczka klinowatego (Burdacha) (rys. 28 A). Jądra te są ważnymi ośrodkami czucia dotyku i czucia głębokiego. W nich kończą się wypustki centralne neuronów czuciowych I rzędu, przewodzące impulsy tych rodzajów czucia. Ciała tych neuronów', jak już wspominaliśmy, znajdują się w zwojach rdzeniowych, a ich wypustki centralne tworzą szlaki smukły i klinowaty w obrębie powrózków tylnych rdzenia kręgowego. W jądrach Goiła i Burdacha znajdują się ciała komórkowe neuronów czuciowych II rzędu, a aksony tych neuronów tworzą ważną drogę dla impulsów czucia głębokiego i dotyku — wstęgę przyśrodkową. Wstęga przyśrodkowa biegnie przez pień mózgu do ośrodków czuciowych wzgórza po przeciwnej stronie ciała.

W obrębie opuszki znajdują się jądra czterech nerwów czaszkowych: językowo-gardlowego (IX), błędnego (X), dodatkowego (XI) i pod-językowego (XII). Włókna tych nerwów opuszczają pień mózgu na brzusznej i bocznej powierzchni rdzenia przedłużonego (rys. 28 B).

Z przodu opuszki znajduje się most. Na przekroju czołowym mostu rozróżniamy nakrywkę położoną grzbietowo oraz podstawę (stopę) mostu

* Zwane też jądrem oliwki

73