str23

2.2. Realizm współczesny 71

Różnice między omówionymi nurtami tradycji realistycznej dobrze ilustrują postrzeganie przez nie przyczyn wojen i propozycje strategii dla zapewnienia pokoju. W przypadku fundamentalizmu stan wojny występuje zarówno wewnątrz społeczeństw. Jak i w stosunkach między państwami. Jego źródłem Jest ambicja osób sprawujących funkcje przywódcze, natomiast najlepszą strategią mającą na celu zapewnienie pokoju Jest maksymalizacja siły własnej i działania zmierzające do podporządkowania sobie innych (imperializm). Według konstytucjonalizmu źródłem wojny nic Jest ani ambicja Jednostek, ani anarchia systemu międzynarodowego. lecz wewnętrzny charakter państw. Najlepszą strategią prowadzącą do pokoju, w zależności od sytuacji państwa, jest izolacjonizm. nicprowokacyjna obrona lub zmiana stosunków wewnętrznych na bardziej demokratyczne (rewolucja). W przypadku strukturalizmu stan wojny występuje między państwami, które różnią się pod względem możliwości, ale funkcjonalnie są do siebie podobne (homogeniczne). Punktem odniesienia Jest system anarchiczny między państwami. a właściwą strategią prowadzącą do zapewnienia pokoju Jest mechanizm równowagi sił^{1 2}. Realizm kompleksowy dopatruje się stanu wojny zarówno wewnątrz państw. Jak i między nimi oraz umiejscawia ich przyczyny na wszystkich trzech poziomach. Strategia zapewnienia pokoju polegałaby na syntezie strategii powyższych trzech nurtów, a więc maksymalizacji siły. demokratyzacji państw i zapewnienia równowagi sil.

2.2. Realizm współczesny

Realizm Jako teoria stosunków międzynarodowych ukształtował się w latach 40. i 50. XX w. W okresie międzywojennym trzy nurty zdominowały naukę stosunków międzynarodowych: historyczny, prawny oraz idealistyczny. Badacze związani z nurtem historycznym postrzegali stosunki międzynarodowe tak. jak historię najnowszą. z tym że cl. którzy' się nią zajmowali, byli w gorszej sytuacji, nic posiadali bowiem koniecznego dystansu i wystarczających danych do jej prawidłowej oceny. Prawnicy międzynarodowi zajmowali się prawnymi aspektami stosunków między państwami, bez wnikania w istotę tych stosunków, w' szczególności bez dociekania dlaczego państwa w niektórych sytuacjach nie przestrzegają prawa międzynarodowego. Z kolei idealiści zajmowali się aspektem normatywnym stosunków międzynarodowych. dążeniem do ich poprawy', a nie wyjaśnieniem mechanizmów ich rzeczywistego funkcjonowania*.

Realizm Jako teoria stosunków międzynarodowych powstał w odpowiedzi na idealizm okresu międzywojennego. Realizm Jest nurtem szerokim i wielowątkowym. który odwołuje się do wielu tradycji. Występują liczne sposoby klasyfikacji nurtów w ramach realizmu. Zgodnie z podziałem chronologicznym realizm klasyczny obejmuje okres do początku II wojny światowej I wydania The Twenty Years' Crisls Edwarda Carra. realizm współczesny lata 1939-1979. natomiast realizm strukturalny od wydania w 1979 r. Theory of International Rclations Kennetha Waltza. Robert Keohanc rozróżnienia realizm klasyczny i realizm strukturalny'³. Robert Jackson 1 Georg Sorcnscn wyróżniają realizm klasyczny, ncoklasyczny.

1

* Doyle. WaysofWar and Peacc. s. 198.

2

   Morgcnthau. PolUtcs Among Sations. s. 15.

3

   Robert O. Keohanc. Theory of World PolUics. Struetural Reallsm and Beyond. w. PolUical Science. The State of the DisdpUne. Ada W. Finlfer (red.). Washington DC. 1994. APSA.