str(1

gnowanego rozwoju. Kierunek ten był rozpatrywany pod wieloma względami, zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi. Pozytywne dały podwaliny pod pedagogikę reform, antypedagogikę i po części tak zwanego an-tyautorytamego wychowania, według którego człowiek jest z natury dobry^{1 2}.

^ Wychowanie jako przystosowanie jest mocno związane z naukowymi teoriami

0    systemach. Opisują one sposoby zachowania, od pojęcia warunkowania do uczenia się na modelu. Należy tu wymienić przede wszystkim badania Reicharda Tauscha

1    Anne-Marie Tausch¹². Krytycznie trzeba spojrzeć na związany z tym trend technologiczny pojmujący wychowanie jako kontrolowane i skuteczne działanie.

► Wychowanie rozumiane jako pomoc w życiu wiąże się z wieloma nazwiskami. Św. Jan Bosko (1815—1888) jest pierwszym w historii, który na podstawie wiary chrześcijańskiej domagał się pomocy w wychowaniu dla wszystkich ludzi, również dla tych, którzy piętnowani i wykluczeni żyją na marginesie społeczeństwa. Podobnie Jan Henryk Pestalozzi (1746—1827) w swym wielokrotnie cytowanym Stanser Brief literacko opisuje znaczenie relacji pełnych miłości w wychowaniu¹³.

Na podstawie tego krótkiego wyliczenia widzimy, jak wyobrażenia o wychowaniu krążą w historii wokół pozytywnego postępowania w procesie wspierania dorastających. Ze względu na różną perspektywę, z której rozpatrywane są określone wydarzenia, powstają odmienne koncepcje mówiące o tym, w jaki sposób jednostka ma się włączyć do społeczeństwa i środowiska. Wszystkie one wydają się zgadzać w kwestii humanistycznego podejścia do wychowania.

► 5.1.3. Podstawowe warunki wychowania

15.1.3.1. Wychowanie jako podstawa egzystencji

Do prawd antropologicznych należy fakt, że człowiek nie przychodzi na świat z takimi zdolnościami samokształceniowymi, które pozwolą mu po prostu nauczyć się przetrwania. Potrzebuje więcej czasu niż wiele zwierząt, zanim opuści gniazdo rodziców i stanie się samodzielny. Nawet później potrzebuje przychylności i korzysta z doświadczenia innych ludzi.

W tym kontekście należałoby nawiązać do nauki o wychowaniu Immanuela Kanta (1724 —1804). Pisze on: „Człowiek jednak [w przeciwieństwie do zwierzęcia] potrzebuje własnego rozumu, nie posiada instynktu, musi zatem sam nakreślić sobie plan własnego postępowania. Ale sam nie od razu jest w stanie to uczynić, gdyż przychodzi na świat nieukształtowany; inni zatem muszą zrobić to za niego. Gatunek ludzki winien wszystkie zalążki człowieczeństwa, dane mu przez naturę, stopniowo sam z siebie wydobywać własnym wysiłkiem. Jedno pokolenie wychowuje drugie”¹⁴.

Również według Klausa Mollenhauera wychowanie jest „antropologicznym podstawowym stanem rzeczy ludzkiej egzystencji”, która być może jest zdana na wychowanie nawet przez całe życie¹⁵. Przy czym kierunek działań jest od początku zdeterminowany przez miejsce, panującą kulturę, otaczającą władzę i działających ludzi. Człowiek jest zmuszony odnaleźć się tam, gdzie żyje. Na szczęście posiada kompetencję językową, aby odszyfrować, przekazać dalej i aktywnie kształtować system znaczeniowy ludzi wokół niego żyjących i jego przodków¹⁶. Na szczęście jest też poprzednie pokolenie, z którego tradycyjnej woli wywodzi się troska o „zaprezentowanie

1

¹¹    W. Flitner, Allgemeine Pddagogik, Stuttgart: Klett-Cotta 1974; E. v. Braunmiihl, Antip&dagogik. Studien zur Abschaf-fung der Erziehung, Weinheim — Basel: Beltz 1975; A. S. Neill, Theorie und Praxis der antiautoritaren Erziehung — das Be-ispid Summerhill, Reinbek b. Hamburg: Rowohlt 1969.

¹²    R. Tausch, A.-M. Tausch, Erziehungspsychologie, Gottingen: Hogrefe 1998.

¹³    F. W. Kron, op. cit., s. 207.

2

Kant, op. cit., s. 41; także wypowiedzi na temat Kanta F. W. Kron, szukaj w Wissenschsftstheorie fur Padagogert, Miinchen - Basel: Reinhardt 1999, s. 116—120.

| K. MoOenhauer, Erziehune. w: Worterbuch SozialeArbeit, red. D. Kreft, I. Mielenz, Weinheim — Basel: Beltz 1996, s. 171.