str25

325

Modelt wychow^nto

rakter emancypacyjny. Próbuje najpierw przekazać kobietom realistyczną świadomość ich zależności, jest ona także oświeceniowa. Następnie chce poprowadzić kobiety do nowych perspektyw życiowych.

► Ruch ekologiczny i pedagogika ekologiczna. Ruch ekologiczny, nazywany również ekoru-chem, jest rozległy i działa przeciwko wzrastającemu zniszczeniu środowiska i jego groźnym dla życia skutkom. Kontekst emancypacyjny jest wprowadzany tam, gdzie chodzi o produkcję dóbr kosztem naturalnych praw do życia człowieka. Również tutaj do głosu dochodzi rozsądek: każdy człowiek ma prawo wzrastać w święcie, który nie stanowi zagrożenia dla jego biologii, ma prawo do czystego powietrza, do czystej wody i niezepsutej żywności. A jest skazany na zaufanie producentom tych substancji, które przyjmuje do swego ciała. Wiemy wprawdzie, że świat trochę zmienił się po Czarnobylu, ale nie aż tak, by ci, którzy poruszają dźwigniami produkcji środków każdego rodzaju, decydowali

0    środowisku w sposób bardziej odpowiedzialny

1    zgodnie z emancypacją dla dobra ogółu.

Idea emancypacji jest w tej dziedzinie w dużym stopniu uzależniona od pojęcia alternatywy. Chodzi tu o pewien rodzaj przeciwnej rzeczywistości, w której ryzyko jest utrzymane na najniższym poziomie. Na tym tle ekopedagogi-ka chce wychowywać do odpowiedzialnej świadomości, która podąża za etyczną maksymą, że człowiek nie jest już w centrum świata i że swo-j je interesy gospodarcze będzie musiał w przyszłości krytycznie rozpatrzyć pod kątem ich przyjazności dla środowiska i odpowiednio wobec tego działać.

k F. Preisser i A. Neumann-Lechner omawiają bliżej ten kontekst¹¹⁰. Odnoszą się tutaj do Hdnego z raportów Klubu Rzymskiego z 1980 ■oku i piszą: „Właśnie ta kwalifikacja do dojrzałości, żądana pod naciskiem Klubu Rzymskiego autonomia myślenia i osądzania jako cel nauki oraz element osobistej realizacji życia i stylu ży

cia, a także samodzielnego tworzenia osądów jest w emancypacyjnej |...| formie podstawowym dyduktycznym kryterium obiecującej pedagogiki środowiska l.., j** •¹ •,

Największy wpływ na ruch ekologiczny i na pedagogikę ekologiczną wywiera nowe myślenie systemowe. Bliżej wyjaśnimy je w kolejnym paragrafie dotyczącym pedagogiki systemowej.

Pedagogika emancypacyjna zasadniczo odnosi się sceptycznie do stosowania swoistych dla niej metod wychowania. W każdym aparacie metodycznym widzi ona wyrafinowaną formę manipulacji. Dlatego wszystkie metody, które jawnie czynią z człowieka obiekt swoich zainteresowań, muszą pozostać nicuwzględnionc. W ten sposób działanie wychowawcze nie będzie ułatwione, bo bez koncepcji drogi nie można podążać do żadnego celu. Dlatego pedagogika emancypacyjna musi zastosować wobec siebie te same argumenty, jakie stosuje przeciwko innym kierunkom pedagogicznym.

Aby umożliwić emancypacyjne wpływy wychowawcze, nie można pracować bez użycia metod. W tym celu należy utrzymać antyeman-cypacyjny charakter metod na najniższym poziomie, zapewniając wysoki poziom samostanowienia. Prowadzi to do tego, że metody są raczej drogami, krokami, fazami i perspektywami procesów uczenia się. Formula mówiąca o staniu się podmiotem własnych interesów oznacza tutaj znalezienie sposobów uczenia się stanowionych przez siebie samego.

Pojęcie uczenia się, które leży tu u podstaw, nie opiera się na wyobrażeniach jego uwarunkowań. Samostanowienie w uczeniu się oznacza coś więcej niż ustanawianie początków oraz współdecydowanie o tym, czego, jak, dlaczego, w jakim celu i dla kogo będziemy się uczyć. Podobnie jak formy uczenia się, również cele i tempo uczenia się są ustalane indywidualnie. Przy czym najczęściej proces edukacji zajmuje centralną pozycję wobec celów i treści. Zdolność do pracy, obchodzenie się z przeciwnościami oraz wprowadzanie demokratycznych kontraktów i regulacji to

¹¹⁰ F* Preisser, A. Neumann-Lechner, Umweltpddagogik in Erwachsenenbildung und Gemeinwesenarbeit. Aspekte utul Arbeilsfelder ókologisch orientierter Bildungsarbeit in der Sozialarbeit/Sozialptidagogik, Bad Heilbrunn/Obb.: Klinkhardt 1991, | 47-49.

^1,1 Ibidem, s. 49.