WSP J POL57

60

.‘Imirze/ StarknwsJei, J.niing.1 Puzytnrut, Kultura języka

Sprawność językowa i sposoby jej osiągania

Sprawność językowa, którą zakłada kultura języka w sensie aksjologicznie dodatnim, dotyczy ustnego i pisemnego formułowania wypowiedzi oraz rozumienia adresowanych do nas tekstów. Kształtowaniem sprawności wypowiedzi ustnej pod względem fonetycznym zajmuje się kultura żywego słowa. Propedeutyka poprawnego i pod względem estetycznym zadowalającego formułowania tekstów pisanych i mówionych należy do zakresu kultury wypowiedzi. Formy oddziaływania obu tych działów normatywnej kultury języka to wskazywanie błędów i usterek, ćwiczenie w mówieniu i pisaniu dostosowanym do typu kontaktu i partnerów aktu mowy, pogłębianie świadomości językowej i stylistycznej, podsuwanie pozytywnych wzorców mówienia i pisania. W tym zakresie najwięcej może zdziałać szkoła i środki masowego przekazu.

Praca nad sprawnością rozumienia tekstów wiąże się ze wzbogacaniem słownictwa, wiedzy o znaczeniach słów oraz udostępnianiem wiedzy o różnych mechanizmach mowy nie wprost (przenośność, ironia, eliptyczność, aluzyjność, insynuacje, znaczenia naddane itd.), o różnych odmianach języka i gatunkach mowy pociągających za sobą różnice w interpretacji tekstu. Ogólnie mówiąc, sprawność rozumienia zależ}’ od znajomości systemu języka podstawowego, języków tekstów pomocniczych oraz mechanizmów wnioskowań umożliwiających docieranie do tego, co wprost nie powiedziane, ale przez nadawcę tekstu zamierzone jako składniki treści przekazu. Problematyka mowy nie wprost stanowiła tradycyjnie dziedzinę wiedzy uprawianą przez literaturoznawcom, obecnie wchodzi ona coraz wyraźniej w obręb zainteresowań i badan językoznawstwa pragmatycznego, a tym samym i kultury języka.

Jadwiga Puzyruna

Poradnictwo językowe w Polsce

Współczesne poradnictwo językowe w Polsce wyrasta przede wszystkim z tradycji upowszechniania zasad poprawności językowej, tradycji zapoczątkowanej w drugiej połowie XIX w. i utrwalonej na początku wieku XX. W okresie międzywojennym popularyzacja zagadnień językowych sprowadzała się często do informacji o błędach i konieczności ich unikania (por. np. tytuł poradnika Adama Antoniego Kryńskiego Jak me należy mówić i pisać po polsku, 1920-1931). Jednocześnie jednak na łamach fachowych czasopism językoznawczych - „Poradnika Językowego” i „Języka Polskiego” -udzielano pogłębionych porad tym osobom, które o nie prosiły. Prowadzo-