WSP J POLM115

224

Jerzy Bartmiński, Ludowy styl artystyczny

środowisku macierzystym, tj. dla członków społeczności wiejskiej, chłopskiej; jak język folkloru, ludowy styl artystyczny ma się do potocznej gwary. jakimi wewnętrznymi zasadami się rządzi; jakim wartościom służy.

Odrębność funkcjonalna i strukturalna

Dialekty ludowe, uważane niekiedy niesłusznie za stylistycznie niezróżnico-wane, w istocie dzielą się na dwa style językowe: potoczny i artystyczny. Style te tworzą system minimalny, najbardziej elementarny i nieredukowal-nv, znany wszystkim kulturom świata, wszystkie bowiem kultury i obsługujące je języki ujmują rzeczywistość zawsze z perspektywy dwu postaw: pragmatycznej i mistyczne), świeckiej i sakralnej (Malinowski, 1987, s. 378).

W kulturze ludowej odrębność języka poetyckiego polega nie tylko na jego swoistej funkcji, ma także charakter strukturalny i semantyczny. Folklor - pieśniowy i wierszowany, ale i prozatorski - wykazuje obecność swoistych form językowych, swoistych konstrukcji składniowych i tekstowych, swoistych znaczeń. Na przykład w pieśni weselnej spod Chełma, śpiewanej w czasie pieczenia korowaja (Powiyjze, widtreńku, okienkiem po śwńłeńce, po cisozaych stołach i po nadobnych żonach, co miód-wino pili i karowa) lipili), występują nieużywane potocznie wyrazy (cisowy, nadobny), formacje słowotwórcze (wiatreńku), zestawienia bliźniacze (miód-wino), które są poetyzmami. Tekst ma układ kunsztowny, wersowy; jest częściowo rymowany, rządzi nim określona intencja gatunkowa.

Proweniencja ludowych poetyzmów jest różna. Obok archaizmów i leksykalnych zapożyczeń z innych języków' czy odmian języka (wiele poetyzmów' ludowych pochodzi z języka poezji literackiej i polszczyzny ogólnej) występują liczne innowacje wewnętrzne, systemowe, jak zdrobnienia czy pewne typy powtórzeń i modyfikacji semantycznych. Porównawcza charakterystyka ludowego języka poetyckiego na tle dialektu potocznego pozwala stwierdzić różnice na tyle regularne, że daje się je opisać w kategoriach de-rywacji (tj. przewidywalnych modyfikacji polegających na dodawaniu, eliminacji bądź wymianie pewnych elementów dla celów artystycznych), a nie tylko deformacji czy dewiacji, jak się niekiedy przyjmuje w przypadku literackiego stylu artystycznego (patrz hasło: Styl artystyczny).