WSP J POLM121

Icrry Hitr:>mrisi:_ę Ludowy Myl artystyczny

230

Powtórzenie, paralelizm, symbol

Najważniejsze ludowe środki poetyckie odnoszą się do techniki budowania całych tekstów i kształtowania ich strony znaczeniowej. Wymienić należy przede wszystkim trzy środki, wewnętrznie z sobą powiązane: powtórzenie, paralelizm i symbol.

Powtórzenie jest najprostszym sposobem realizowania poetyckiej zasady ekwiwalencji jednostek sąsiadujących (sformułowanej przez Romana [akob-sona, 1960). ParaleUzm jest semantyczną odmianą powtórzenia. Symbol jest zredukowanym paralelizmem. Współdziałanie tych trzech środków możemy obserwować np. w kujawskiej pieśni weselnej:

Górą, górą słoneczko idzie, słoneczko idzie i nasza dziewczyna do ślubu idzie, i nasza dziewczyna do ślubu idzie.

]idzie, /idzie i ręce wznosi, i ręce wznosi, i Pana Jezusa o szczęście prosi, i Pana Jezusa o szczęście prosi.

Pomorzenia są stylową dominantą folkloru, a ich domeną są gatunki obrzędowe i poezja magiczna, w których najlepiej widać związek powtórzeń z sytuacją wykonawczą tekstu (Bartmiński, 1990, s. 198). Pomorzenia stroi, wersów, wyrazów - takie jak w przytoczonej pieśni weselnej - są wielofunkcyjne. Zwalniają i wręcz zatrzymują semantyczny tok wypowiedzi, tworzą czas obrzędowy, mityczne „wieczne teraz”. Intensyfikując wybrany element tekstu, służą postawie charakterystycznej dla świętowania i zabawy. Służą też - w innych relacjach - rytmizacji, zabezpieczają spójność tekstu, co dotyczy zwłaszcza tzw. konkatenacji (w cytowanej pieśni:... do ślubu idzie. Jidzie, jidzie i ręce wznosi...), sygnalizują początki strof i całego utworu, przekazują semantyczną informację o długotrwałości zdarzenia (idzie, idzie). Część z nich ma funkcję retoryczną, impresywną (dotyczy to zwłaszcza powtórzeń czasowników w rozkaźniku, np. w kolędzie życzącej: Wyjdźże, wyjdźże, panie gospodarzu, Bóg się szerzy w twym podwórzu).

Najogólniejsza funkcja powtórzeń wiąże się z nastawieniem całej kultury ludowej nie na poszukiwanie nowości i oryginalności, lecz na intensywne przeżycie tożsamości, na identyfikację z idealnym wzorcem. Taki charakter właśnie mają powtórzenia modemowe i semantyczne, ludowe tautologie: młody młodzieniec, pełne pełmczki; zielinek się zieleni, grudzień ziemię grudzi, tańcowadlo tańcuje, kukaweczka kuka, wesele się weseli, wisa wisi-, dziewczyna równa równianki, łupie lupeczki, poślubia ślub, chłopiec wojuje wojenkę, nocuje nockę, darzy darem. Konstrukcje takie sytuują obiekt w idealnym świecie,