WSP J POLM116

Ludowy styl poetycki jiko mtrrdiilek;

225

Ludowy styl poetycki jako interdialekt

Język folkloru, jakkolwiek nosi na sobie widoczne piętno lokalne - diale-ktalne i nawet wąskogwarowe - równocześnie zawiera liczne elementy międzyregionalne i ponadregionalne (Jakobson, 1962: Bogatyriew, 1973; Bart-mióski, 1973; 1990). Międzyregionalne jest np. słownictwo nazywające człowieka i jego świat: pan, panna, kochanie, dom, las, koń, woda, jechać, mówić, stary, ładny ird.; występuje ono także w gwarze potocznej, więcej: tworzy podstawowy zasób słów języka narodowego. W folklorze ta warstwa leksykalna pełni rolę dominującą. Ponadregionalne są elementy potocznie nieużywane, stanowiące charakterystyczne „plus” w stosunku do potocznego języka gwarowego. Mają one swoje wewnętrzne źródło w potrzebach śpiewu, metryczności, poetyckości - stąd polski ludowy styl artystyczny wykazuje duże pokrewieństwo ze stylem językowym folkloru słowiańskiego por. Moszyński, 1939; Bogatyriew, 1973); także w podkreślanej wielokrotnie zachowawczości folkloru - stąd liczne archaizmy językowe typu ptasz-kowie, nadobny ‘piękny’, kowany ‘kuty’, przy równoczesnej uderzającej innowacyjności - stąd liczne zapożyczenia z języka literackiego, gw^rar lokal-nvch i języków obcych (karierę ogólnopolską zrobiły zdrobnienia z ukraińskim przyrostkiem -eńko, -eńka: słóweńko, matcńka). Wędrowny charakter wielu popularnych tekstów sprzyja przenoszeniu lokalnych form na obce im tereny. Najwyraźniej ukształtowane normy językowe mają pieśni i formy wierszowane (zamówienia, modlitewki, zagadki) oraz przysłowia. Z pieśni najbardziej tradycjonalne są obrzędowe doroczne (kolędy bożonarodzeniowe i noworoczne, pieśni dyngusowe i sobótkowe) i rodzinne fseeselne, pogrzebowe), a także wciąż popularne ballady. Bardziej nowoczesną formę językową przyjmują pieśni miłosne i przyśpiewki. Bliższy potocznej gwarze jest język ludow-ej prozy artystycznej: legend, podań, anegdot, odbiega od niej bajka, zwłaszcza jej odmiana baśniowa, operująca fantastyką i formułami magicznymi.

Formuliczność

Teksty folkloru w przeciwieństwie do wypowiedzi potocznych są reprodukowane z pamięci, a nie tworzone doraźnie w procesie przekazu. Stanowią rezultat zbiorowej twórczości, należą do tzw^r. klisz językowych (Pier-miakowy 1970), stabilizowanych pod względem semantycznym, składniowym i leksykalnym. Tworzą swoisty słownik jednostek gotowych - po ich przystosowaniu - do użycia w odpowiednich okolicznościach: w czasie wesela, pogrzebu, kolędowania, zabawy czy pracy. Strukturą całego tekstu rządzi wszechwładna zasada typizacji sytuacji, postaci, motywów przedmioto-