WSP J POLM43

StaauLm Sandeuk, Użycie Kzykt w poezji- zwięzłość i wieioznionoH

148

Drugie stwierdzenie - właściwie pytanie, ale pytanie retoryczne, albowiem odpowiedź na nie jest jasna, nawet gdy nie zacytujemy odpowiedzi udzielonej przez samego poetę w dalszym ciągu wiersza - wypowiedział dokładnie pół wieku temu, tuż po przetoczeniu się przez świat kataklizmu wojny, Czesław Miłosz:

Czym jest poezja, która nie ocala

Narodów ani łudził

Cytowanie któregoś z tych dwu zdań - polemiczne czy aprobatywne -to już dziś banał. Ale nie pamiętam ze swoich lektur, aby ktoś, pisząc o roli poezji w dzisiejszym święcie, zacytował oba zdania naraz i wyprowadził wnioski z ich konfrontacji. Auden powiada nam w przeddzień przeczuwanej przez siebie katastrofy cywilizacji: nie łudźcie się, że poezja cokolwiek zmieni, cokolwiek powstrzyma, na cokolwiek pomoże, że jej głos zagłuszy „ujadanie psów Europy”, że wezmą pod uwagę i przemyśla sobie jej ostrzegawcze przesłanie „ludzie zbici w stada mocą nienawiści”. Miłosz sześć lat później, na dymiących gruzach tejże cywilizacji, może już stwierdzić naocznie, że istotnie „nic się nie zdarzyło za sprawą poezji”, ale jakby na przekór temu powiada: tylko taka poezja, która wierzy (albo choćby łudzi się), że coś się za jej sprawą jednak zdarzy - i nie jakieś „coś”, ale rzecz najdonioślejsza: ocalenie ludzkiego świata - tylko taka poezja ma prawo do istnienia.

Kiedy to przebiegam pamięcią wszystkie te wiersze, które najbardziej mnie poruszyły i najgłębiej mnie obchodziły w twórczości innych poetów, a także te, które w mojej własnej twórczości uważam za najbardziej udane - w tej wielkiej mieszaninie rozmaitych stylów, poetyk, tematów i ujęć (wbrew temu, co mógłby sądzić Czytelnik moich co bardziej napastliwych artykułów krytycznych, jako odbiorca poezji gust mam naprawdę bardzo pojemny) znajduję jeden przynajmniej wspólny mianownik. Jest nim to, że żadnego z tych wierszy nie dałoby się zaliczyć ani z jednej strony - do poezji „wiecowej”, ani z drugiej - do poezji „cieplarnianej”. Wiersze innych poetów', które budzą we mnie najżywszy odzew, oraz moje własne wiersze, w których, jak mi się nieskromnie wydaje, utrafiłem w- coś naprawdę istotnego, nieodmiennie balansują na pewmej granicy - na granicy dzielącej poezję „publiczną” od „prywatnej”, czy, mówiąc ściślej, w miejscu, w- którym zdajemy sobie sprawę, że tak naprawdę poezja godna swmjego miana po prostu znosi tę granicę. To, co w krytyce albo w' programowych manifestach niektórych poetów pojawia się dla uproszczenia w postaci wyraźnego przedziału, w^f wierszu naprawdę wartościowym staje się raczej dialektyką przeciwstawnych, ale współistniejących, a nawet uzupełniających się wzajem tendencji.