WSP J POL48

Właściwe użycie języka

51

wyrazów i rdzeni. Zazwyczaj uwrażliwieni też jesteśmy na żywość formy wewnętrznej 'wyrazów', splatanie się jej ze znaczeniem współczesnym, na migotliwą grę wieloznaczności oraz bogactwo konotacji kulturowych słów^r.

Jako brzydkie traktujemy teksty o ubogim słownictwie, szablonowe, z dysonansami fonicznymi, gramatycznymi, semantycznymi, stylistycznymi, logicznymi, charakteryzujące się zawiłością i niezrozumiałością struktur.

Wskazując na wartości poznawcze i estetyczne języka, staraliśmy się wykazać jego samodzielność jako wytworu kultury i zasadność rozumienia kultury języka (w znaczeniu podmiotowym) m.in. jako szeroko rozumianej wiedzy o nim, zainteresowania nim oraz wrażliwości na jego cechy estetyczne (nie zaś tylko jako zbioru norm poprawnościowych i ich uzasadnień). Tak rozumiana kultura języka jest istotnym elementem kultury osobistej człowńeka.

Właściwe użycie języka

W podanej na wstępie definicji kultury języka w znaczeniu podmiotowym jest mowa o wrażliwości użytkowników' na właściwe i niewłaściwe użycie języka oraz o umiejętności właściwego posługiwania się językiem. Użycie właściwe - to użycie zgodne z zasadami współdziałania językowego, a także z normą poprawnościową i stylistyczną danej odmiany języka.

Zasady współdziałania językowego zebrane i sformułowane przez Paula H. Grice‘a dla tekstów o funkcji informatywnej, a w gruncie rzeczy znane od dawna, to (1) zasada ilości informacji, której ma być w wypowiedzi in-formatywnej tyle, ile potrzeba ze w^rzględu na dany temat, rj. ani za mało, ani za dużo, (2) zasada jakości, w myśl której wypowiedzi mają być prawdziwe, tj. nie zawierać tego, co nadawca uważa za nieprawdę, ani tego, czego sam nie uw^raża za udowodnione, (3) zasada relewancji, w myśl której nie należy mówić tego, co nieistotne dla danego tematu, (4) zasada sposobu, którą można ująć inaczej jako dyrektywę: „bądź zrozumiały, to znaczy unikaj niejasności i dwuznaczności, streszczaj się i bądź uporządkowany w tym, co mówisz”.

Dla tekstów o charakterze perswazyjnym lub konwersaeyjnym (wymiana myśli i odczuć) pozostawałyby w mocy wymienione wyżej wskazania (2) i (4), natomiast dodatkowo należałoby wyprowadzić zasady: (1) rozmawiaj z partnerem czy też przemawiaj do niego tak, by czuł się dobrze niezależnie od tego, jaka jest treść rozmowy czy też komunikatu i (2) formułuj komunikat tak, by odbiorca miał możność wyboru postawy i zachowania. (Są to zasady „kontaktu uprzejmego” sformułowane przez Robin Lakoff).