WSP J POLM42

UŻYCIE JĘZYKA W POEZJI: ZWIĘZŁOŚĆ I WIELOZNACZNOŚĆ¹

STANISŁAW BARAŃCZAK

Wszelkie moje przekonania na temat roli poezji w życiu jednostek i społeczeństw mieszczą się w przestrzeni wyznaczanej przez dwa z pozoru biegunowo sprzeczne stwierdzenia dwóch wielkich poetów XX wieku - skądinąd prawie rówieśników. Pierwsze stwierdzenie wypowiedział w roku 1939, jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej, Wystan Hugh Auden:

Poetry makes nothing happen.

Zdarzyło mi się widzieć przynajmniej jeden polski przekład tego zdania, w którym tłumacz zrozumiał jego rzekomy sens jako „Poezja sprawna, że Nic - staje się rzeczywistością”, ale na takie optymistyczno-demiurgiczne rozumienie nie pozwalają nam prawa angielskiej gramatyki i składni. Naprawdę zdanie to wyraża coś odwrotnego, nie pochwałę zdolności poezji do creatio ex nihilo, ale ubolewanie nad tym, że

Nic się nie zdarza za spra wą poezji.

1

Fragment wykładu S. Barańczaka wygłoszonego 5 VI 1995 r. w czasie uroczystości nadania mu doktoratu honorowego przez Uniwersytet Śląski. Podajemy w skrócie wedle wersji opublikowanej jako Posłowie w tomie Wybór wierszy i przekładów. Warszawa 1997, PIW, s. 607-621. Dziękujemy Autorowi za zgodę na przedruk.