WSP J POLN25451

Bibliogrjfi.\ 369

Ujawnione zostały trzy składniki językowego obrazu świata polszczyzny: użytkownik języka preferuje cywilizację, zwłaszcza europejską, uwydatnia zalety polskości, m.in. przez ksenofobiczne widzenie innych narodowości, wreszcie akceptuje normy religri chrześcijańskiej i przestrzega ich. Od razu narzuca się pytanie, czy taki obraz Polaka przystaje w jakikolwiek sposób do rzeczywistości. Zawarta w tym pytaniu perspektywa jest jednak błędna. Odtworzony tu obraz jest obrazem językowym, powstającym nie tylko w relacji rzeczywistość pozajęzykowa - język, lecz także jako następstwo przynależności człowieka, twórcy języka, do określonego kręgu kulturowego oraz obowiązujących w tej kulturze ideałów dobra, piękna itp. Użytkownik języka polskiego, człowiek należący do kręgu kultury europejskiej, negatywnie wartościuje nazwy typu dzikus czy kanibal, gdyż fakt przynależności do tej kultur}- rozstrzyga, że musi on być lepszy, wartościowszy od przedstawicieli kultur uważanych za prymitywne. Polak-katolik, przedstawiciel kultur}- chrześcijańskiej, wie, że heretyk, poganin musi być od niego gorszy, gdyż należ}' do mnego kręgu kulturowego. Na ten kulturowo wyznaczany sposób interpretacji świata nakładają się semantyczne motywacje będące mniej lub bardziej wiernymi refleksami wiedzy o świecie, doświadczeń z tym światem związanych, które są próbami racjonalizowania kształtowanego w języku obrazu świata. Nie ma w języku interpretacji świata, która pozostawałaby bez żadnego związku z opisywanym światem, ale nie ma też interpretacji bez kulturowych filtrów, które ten obraz porządkują.

Bibliografia

A p r e s j a u Jurij, 1980, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka (Lcksiczeskajasiemanti■ ka. Sinonimiczeskije sriedstwa jazyka, 1974), tłum. Zofia Kozłowska i A.ndrzej Markowski, Wrocław.

B a r t ni i ń s k i Jerzy (red.), 198C, Słownik ludowych stereotypów językowych, Wrocław.

B a r t m i ń s k i Jerzy (red.), WQ, Językowy obraz świata, Lublin.

Bralczyk Jerzy, 1987, O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych, Uppsala.

B u 111 e r Danuta. 1967, Kor,cepqa pola znaczeniowego, „Przegląd Human istyczny", nr 2.

B u 111 e r Danuta, 1984. Innowacje leksykalne we współczesnej polszczyźnie i w sąsiednich językach słowiańskich, „Poradnik Języków-}’”, nr 32.

Cygal-Krupa Zofia, 1986, Słownictwo tematyczne języka polskiego. Zbiór wyrazów w układzie rangowym, alfabetycznym i tematycznym, Kraków.

Dobrzyńska Teresa, 1984, Metafora, Wrocław.

Dobrzyńska Teresa, 1994, Mówiąc przenośnie... Studia o metaforze, Warszawa.

Doroszewski Witold, 1982, Słowo narzędziem myśli i działania, w: Język, myślenie, działanie. Roz ważania językoznawcy, Warszawa.

Grzegorczyków a Renata, Puzynina Jadwiga, 1979, Słowotwóntwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne rodzime, Warszawa.