zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (210)

1.    Dystansują się wobec ugruntowanego w XCX w. przeciwstawienia klnsyczriości i ronianiyczności, nie. podejmuj'?, kryteriów wartościowania ucerarury mających roni lin tyczny rodowód i pćśiulują uniwersalny ideał twórczości klasycznej. Idąc iorem uiyślowyjdTJioasa Stearns a Eliota, twórcy dzida Kie ;o jes: timyk, zaczęto stosować termin klasycyzm dla określenia takich dzieł, którym przypisuje sic cechy uniwersalności i dojrzałości. Punkiem odniesienia jest sari o swoistej, ponadczasowej jedności natury ludzkiej i jedności sztuki. Vv takim ujęci;: klasycyzm jest kwestią postawy wobec kulimy i człowieka.

2.    Opierają się na przekonaniu o możliwościach dychotomicznego podziału fnawiązuj&cego cio koncepcji Wolffeina) wszelkich żjawisk literackich oraz przemiennej powtarzalność: przeciwstawnych postaw i sposobów wyrażania.

T. Kosrkiewiczowa, Klasyczni, senrymetituiiztn, rokakofi-wa l‘>79r.

Klasycyzm - (łac, Classicus « pierwszorzędny, wzorcowy', wyuczony) - prąd lic., którego pierwsze objawy w kuluużę europejskiej wystąpiły w XV! w. we Włoszech, okres zaś największego rozkwitu przypada na XVK w., szczególnie we Francji. W różnym nasileniu i postaciach k. występował w lit. Europejskich XVIII w., w niektórych krajach znikając dopiero w i. ćwierćwieczu XEX w. K. był kierunkiem programowo nawiązującym do antycznej teorii poezji. Jego początki wiążą się z renesansowym zwrotem do antyku, zwłaszcza z dyskusją na temat poetyki Arystotelesa. Tendencje te rozwinięte zostały w nawiązaniu du działalności Plejady w XVII w. we Francji, kiedy wokół dworu i w sa.onach literackich stoiicy grupowali się pisarze dążący du ujednolicenia poglądów i praktyki literackiej na podstawie wzorów aniycznych.D:a uzasadnienia swych dążeń odwoływali się 'do racjonaT.śtycznyWTraayćTiT®^    vPśpartył3rFuR5?ylet5tin^    ttezsniaronlfiikująws- i

kodyfikatorskic znalazły wyraz w szeregu rozpraw ogólnoteorccycznych. a rc-.kze pism poświęconych problemom szczegółowych, r.p. gatunkom, stylowi, itp. Pierwsza ważną próba kodyfikacji zasad k. były pisma J Chapelauia, kształt zaś najpełniejszy - w którym najsilniej oddziałała na sztukę europejską - otrzymała teoria k. w „Szujce poetyckiej" N. 3oileau{l6?4). K. uznawała za cel sztuki osiągnięcie doskonałości w realizacji piękan i prawdy jako zaakceptowanych przez rozum, trwałych i uniwersalnych wartości. Cel ten był osiadany pi zez imitację wzorów artystycznych utrwalonych w dziełach antycznych orz z imicację natury, pojmowanej jako doktryna przez rozum istota rzeczy, jako co. co ogólne i powszechne. Wyobraźni i uczuciu przeciwstawiał k. rozum, przypisując mu podstawową rolę w tworzeniu sztuki i formułowaniu ponadczasowych zasad określających tematykę i budowę dzieł lit. Najogólniejszy charakter miała zasada decorum, wyznaczająca normy Stusowności i właściwego doboru poszczególnych elementów dzieła, a więc jego cemarykt. kompozycji, stylu, gatunku -pozostająca w związku z normami obyczajowymi. Normy te wkraczały tez w 3ferę świata przedstawionego utwom eliminując up. w niektórych ganmkach możliwość występowania postaci z niższych sfer. Reprezentatywnymi bohaterami utworów klascystyznch byli ludzie wysoko urodzeni, uwikłani w konflikty woli, rozsądku : namiętności o charakterze ponadczasowy i ogólnoludzkim. rstome znaczenia miały również zalecenia prawdopodobieństwa, harmonii i umiaru orzz nakaz przestzegania jednorodności estetycznej utworu, wykluczający współwysiępowanie w nim kategorii sstecycżnych uznawanych za spsrżeczne. up. tragizm i komizm Przejawem formalnego rygoryzmu teorii k. była m.in. zasada trzech jedności obowiązującą w dramacie. W zakresie języka k. stawia’, wymogi jasności i czystości, ideałem był język aforystyczny, iiKe:=kti:alno-pojeciowy, odwołujący sic do wzorców retorycznych. Ważnym składnikiem teorii i praktyki k. były zasady gatunkowe dotyczące zarówno hierarchii gatunków jak t nakazy przestrzegania czystości gatunkowej i jednorodności stylistycznej utworu.

Stolnik terminów literackich