Zdjęcie3936

Rozdział 4

Oblicza dysleksji rozwojowej

Rozdział ten właściwie niesie ze sobą pytanie o to, czy dysleksja ma jedno czy też wiele oblicz. Siedząc rozważania przedstawione w poprzednich częściach książki, łatwo się przekonać, że niezależnie od tego, jak birdn komplikuje to działania zarówno praktyków, jak i badaczy - dyskbji z pewnością ma „wiele twarzy”. Tego sformułowania użyła Rawson w swo-im słynnym tekście z 1986 roku, odnosząc się do zjawiska dysleksji w kontekście najnowszych wówczas odkryć Geschwinda i Galaburdy. W artykule tym zawarła myśli dotyczące dysleksji, które mimo upływu czasu nie straciły aktualności. Zróżnicowane oblicza dysleksji autorka wiąże między i* nymi z tym, że:

•    dysleksja jest raczej procesem niż stanem, a zatem z natury jen zmienna i dynamiczna,

•    dysleksja realizuje się u indywidualnych osób w sposób niepowtarzalny,

•    problemy językowe będące podłożem trudności w uczeniu się ujawniają się w różny sposób,

•    w dysleksji obok słabości poznawczych występują też mocne sunny i talenty,

•    manifestacje dysleksji bywają odmienne, mimo identycznych źródeł,

•    dysleksja może mieć różnorodne społeczne i emocjonalne konsekwencje.

Poniżej będą rozważane wybrane czynniki determinujące obecnok różnych „oblicz dysleksji”.

4.1. Różnice indywidualne w obrazie dysleksji

Obraz dysleksji różni się zarówno między poszczególnymi osobami dotkniętymi tym zaburzeniem, jak też zmienia się u jednej osoby z dyslcksją aa przestrzeni jej całego życia. Możemy zatem mówić o zróżnicowaniu intcr- i intraindywidualnym obrazu dysleksji.

Zróżnicowanie interindywidualne może odnosić się do tzw. pod typów dysleksji, które będą omawiane w następnym podrozdziale, a także noże wynikać z odmienności pici. Objawy dysleksji czy częstość jej występowania może być wypadkową systemu ortograficznego czy metodyki nauczania czytania i pisania.

Zróżnicowanie i ntraindywidualne odnosi się do tzw. dynamiki dysleksji w ciągu żyda (Bogdanowicz 2001a, b). Jest ono osadzone w naturalnych procesach rozwojowych dziecka, a także związane ze stopniowym doskonaleniem się wielu sprawności w ciągu życia, wraz z nabywaniem doświadczenia. Na zmiany objawów i dysfunkcji znaczący wpływ mają także mechanizmy przystosowawcze i kompensacyjne.

Dysleksja rozwojowa to problem całego żyda, a jej symptomy zmieniają się na różnych etapach życia [ibidem). Zmienność ta zależy od metod edukacji i udziału w terapii pedagogicznej, od indywidualnych możliwośri kompensacji (inteligencja, obszar i głębokość dysfunkcji). Ponadto trzeba podkreślić, że istnieje stała gotowość do powracania objawów dysleksji w sytuacjach braku treningu lub kontaktu z językiem oraz w sytuacjach stresowych.

Zestawienie objawów specyficznych trudności dzieci z dysleksją rozwojową ukazuje zmiany, jakie zachodzą wraz z wiekiem dziecka (Bogdanowicz 2002; Bogdanowicz i Ad ryj anek 2004).

Dynamika objawów dysleksji zmienia się od pierwszych symptomów ryzyka dysleksji do objawów obserwowalnych w życiu dorosłym. Zarówno rozwój umiejętności czytania i pisania, jak i ich funkcjonowanie w późniejszym okresie, charakteryzują się specyficznym przebiegiem zmian. Czytanie stanowi „objaw osiowy” dysleksji w początkowym okresie nauki, jednak większość dzieci nabywa w końcu z większym lub mniejszym trudem tę umiejętność. W starszych klasach szkoły podstawowej może pozostać wolniejsze tempo czytania oraz wyraźna niechęć do posługiwania się tą formą zdobywania informacji. Wraz z wiekiem zmieniają się również obserwowane objawy dysleksji rozwojowej w odniesieniu do umiejętności pisania, które bywają bardziej uporczywe. Problemy z pisaniem utrzymują się na ogól do końca życia, a często nasilają się po zakończeniu edukacji (Bogda-