Zdjęcie3947

■

152    Rozdział 4. Oblicza dysleksji rozwojowej

Wydaje się, że dyslektycy we wszystkich językach mają szczególny trudnuie w opanowaniu niekonsekwencji i niercgulamości systemu ortograficznege (Goswami 2001; Caravolas 2005).

Odnosząc się do profilów poznawczych - deficyty uczenia się |Jp mów alfabetycznych wydają się bardziej porównywalne niż deficyty uczt. nia się pisma przez dzieci chińskie. Może to być do pewnego stopnia alt terminowane przez strukturę i naturę mowy i pisma, podobnie jak róż&ct w metodach uczenia czytania i pisania. Na przykład wskutek ważnością-formacji semantycznych w chińskim systemie pisma chińscy dyslektycy mogą doświadczać w większym stopniu trudności semantycznych niż id rówieśnicy uczący się ortografii w systemach alfabetycznych (Ćaravoi* 2005).

Odwrotna sytuacja może występować w przypadku deficytów foaołt gicznych w systemach alfabetycznych. Ihkże chińskie dzieci, które są uczone nowych znaków przez zapamiętywanie, mogą polegać bardziej tu strategiach wzrokowych w rozpoznawaniu słów niż Niemcy czy Czesi, którzya uczeni metodą fonetyczną. Brakuje jednak badań analizujących te kwestie

Posiadane dotychczas dowody sugerują, że pewne deficyty poznaczę leżące u podstaw dysleksji są uniwersalne i niezależne ani od spegfih języka, ani ortografii czy systemu pisma (Caravolas 2005). Należą do nich:

1)    problemy przetwarzania wzrokowego nie są istotnym powodea trudności w czytaniu - dotyczy to także złożonego wzrokowo systemu pisma chińskiego (Chan i Sicgel 2001),

2)    dwa główne wskaźniki przetwarzania fonoiogicznego | świadomość fonologiczna i werbalna STM okazały się osłabione w większym lob mniejszym stopniu w większości populacji z dysleksją,

3)    deficyt szybkiego automatycznego nazywania RAN stwierdzasz we wszystkich badaniach, niezależnie od tego, jak się go interpretuje (por. rozważania podrozdz. 3.3.5).

Badania międzykulturowe są tu szansą na wyjaśnienie uniwersalni mechanizmów dysleksji, ale także rodzą nowe pytania. Szczególnie interesujące są tu badania języków innych niż alfabetyczny, np. chińskiego, Wkk badań pokazuje liczne podobieństwa w deficytach leżących u podsti* trudności w czytaniu u dzieci chińskich, ale były one prowadzone powinie w Hongkongu, który stanowi specyficzne środowisko kulturo** (np. dzieci mogą mieć większy kontakt z systemem alfabetycznym na w środkowych Chinach) (por. przegląd Caravolas 2005). Na przykład deficyt fonologiczny znaleziono także w badaniu dzieci chińskich z trudnościami w uczeniu się czytania (Ho, Law i Ng 2000).

Dyslcksja jest problemem językowym. Manifestacje deficytu fonolo-panego wydają się najbardziej wyraźne w języku angielskim. Potrzebne są djbae badania w celu wyjaśnienia, czy znaczenie deficytu fonologtczncgo jest zróżnicowane jako funkcja cech systemu pisma - np. transparentności ortografii (Caravolas 2005).

4.5. Dysleksja a zdolności specjalne

Związek dysleksji ze zdolnościami twórczymi jest niezwykle atrakcyjną hipotezą. która ma rewelacyjne wzmacniające działanie terapeutyczne dla wielu młodych ludzi z tym zaburzeniem²¹. Działanie to potęgują akcje organizacji wspierających uczniów z trudnościami w uczeniu się, poprzez publikowanie listy genialnych i sławnych dyslektyków - np. Davis Dysforia Association International (DDAI), Greenwood Institute czy Ans Dysforia Thist (ADT). ale także European Dysforia Association (EDA), której filia v postaci Polskiego Towarzystwa Dysleksji działa w Polsce. Na listach sławnych dyslektyków możemy znaleźć nazwiska tak wybitnych osobowości jak Leonardo da Vinci czy Einstein, a także wielu artystów, polityków zarówno z czasów odległych, jak i współczesnych.

Oczywiście merytoryczna weryfikacja tych informacji w większości jest niemożliwa, ze względu na bark obiektywnych metod oceny. Niemniej spekulacje niektórych uczonych są niezwykle zajmujące - najciekawszym przykładem jest praca Thomasa Westa z 1991 roku pt. In the mind’s eye [W oku umysłu] - patrz, blok rozszerzający 4.1.