045

Równowaga statku dla obrotu względem osi y-y, czyli dla przegłębień, podlega tym samym prawom, które dotyczą przechyłów, z tym, że ze względu na znaczne długości statków w porównaniu do ich szerokości, nie występuje niebezpieczeństwo zbyt małej stateczności wzdłużnej nawet przy bardzo dużych kątach przegłębień.

Podobnie jak w wypadku przechyłu, na statku, na który działa zewnętrzny moment obracający jednostką wokół osi y-y, zwany dalej momentem przegłę-biającym MO_v, ze wzrostem kąta przegłębienia zmienia się kształt podwodnej części kadłuba, a w ślad za tym zmienia się położenie środka objętości tej części, będącego jednocześnie środkiem wyporu. Linia działania wyporu przemieszcza się w stosunku do linii działania ciężaru i powstaje moment pary sił ciężar - wypór, zwany wzdłużnym momentem prostującym, równoważący działanie momentu zewnętrznego. Takie zachowanie statku pod wpływem momentu przegłębiającego prezentowane jest na rysunku 18. Kąt przegłębienia i|/ rośnie aż do czasu, gdy wzdłużny moment prostujący MOn całkowicie zrównoważy zewnętrzny moment przegłębiający MO_v, statek osiągnie wtedy nowy stan równowagi trwałej. Gdy zewnętrzny moment przestanie działać, wzdłużny moment prostujący spowoduje powrót jednostki do poprzedniego stanu równowagi.

Podczas przegłębiania się statku w dowolną stronę jego środek wyporu przemieszcza się po krzywej, którą można z wystarczającą dokładnością zastąpić łukiem okręgu. Promień tego okręgu, zwany wzdłużnym promieniem metacentrycznyni Rj, zaczepiony jest w punkcie określanym jako wzdłużne mctacentrum M| (rys. 19). Ramię wzdłużnego momentu prostującego (ramię pary sił ciężar - wypór) zależy, jak to widać na rysunku 19. od tego, jak wysoko nad środkiem masy statku leży wzdłużne mctacentrum, czyli od wielkości odcinka GMl zwanego wzdłużną wysokością mctaccntryczną. Wielkość tę można wyznaczyć z zależności:

GMl ⁼ Zj: + R_l “ z_G,

gdzie: Z| - rzędna środka wyporu.

R_L - wzdłużny promień metacentryczny, z<; - rzędna środka masy statku.

Ii. - wzdłużny moment bezwładności powierzchni wodnicy pływania statku.

Ponieważ wzdłużny promień metacentryczny R| jest wielokrotnie w iększy od rzędnych środka wyporu i masy statku, najczęściej wprowadza się założenie.

45