2010 12 12"

184 ROZDZIAŁ 3 Przedsiębiorstwo sieciowe: kultura, instytucje i organizacje

(Amsdetn 1989; Evans 1995).

nadrzędne, nawet w stosunku do rodziny. Jeśli pojawia się sprzeczność między nj.. 'P mi, rząd pilnuje, żeby przeważyły interesy czebola, a nie jednostki czy rodziny;’’'^.

Chiny

Chińska organizacja ^iąłalności gospodarczej opiera się na, firmach amdzmnych (jiazuqiye) oraz miedzysektorowycE sieciach firm (jituanąiye), często kontrolowa- k nych przez jedną rodzinę. Choćiaż większość dostępnych szczegółowych badań do-j ^ tyczy' formowania się i rozwoju sieci biznesowych na Tajwanie (Hamilton, Kao 1990), dane empiryczne i moja osobista wiedza pozwalają na ekstrapolację tego. i modelu na Hongkong oraz zagraniczne chińskie społeczności w Azji Południowo- ! -Wschodniej (Sit, Wong 1988; Yoshihara 1988). Co ciekawe, podobne sieci wydają ! się działać w szybkim procesie napędzanej rynkowo industrializacji w południo ' wych Chinach, jeśli rozszerzymy zakres sieci tak, żeby obejmowały urzędników władz lokalnych (Hamilton 1991; Hsing 1994).

1

Zasadniczym elementem chińskiej organizacji biznesowej jest rodzina (Green-haigh 1988). Firmy są własnością rodzin, a głównąjwartość przypisuje się rodzinie, nie firmie. Gdy firma prosperuje, korzysta takżerodzina. Zatem, gdy zgromadzony , zostaje dostateczny majątek, dzieli się go między członków rodziny, którzy inwesm- i ;ą w inne interesy. najczęściej jaiezwiązane z działalnością firmy -źródłowej. Czasami ■model tworzenia nowycJiiirm^MLmiare bogacenia sie rodziny^-ma-sharakter we/ wnątrzpokol^ipwy^^ecz-jeśli-nie-stanie-się- to-w_ciągu iycia.założyciela firmy, nastąpi to po jego śmierci. Dzieje sie .tak dlatego że - w- odróżnieniu od Taponii i Ko-rei -- system rodzinny opiera się na zasadzie patrylinearności j równego dziedziczenia mięclzy synami, a więc każdy syn otrzymuj es wói udział w majątku rodziny, by móc rozpocząć własny interes. Na przykład Wong (1985) uważa, że firmy chińskie przechodzą cztery fazy rozwoju w trzech pokoleniach: fazę budowy, centralizacji, segmentacji i dezintegracji, po czym cykl, rozgoczyna-siema-nowo. Mimo cźesteiuit-walizscji wewnątrzrodzinnej, osobiste zaufanie jest_nątj.ał.po.dstawąporozumień bj? nesCwyclippSM i obok prawncrlćontraktowych reguł. Rodziny prospemją zatem pfżeTtwórzemeTiowycirTirm w^ dziedzinie uznanej za zyskowną. Oparte na rodzinie firmy są powiązane porozumieniami podwykonawczymi, wymianą inwestycji i wspólnotą akcji. Firmy są wyspecjalizowane w swej branży, rodziny zróżnicowane rozmaitością swych inwestycji. Związki między firmami są silnie spersonalizowane, płynne i zmienne, w odróżnieniu od długotrwałych modeli zaangażowania, charakteryzujących sieci japońskie. Źródła finansowania' mają charakter zasadniczo nieformalny - oszczędności rodzinne, pożyczki od zaufanych przyjaciół, towarzystwa odnawialnego kredytu czy inne rodzaje nieformalnych pożyczek, takie jak tajwański pozagiełdowy rynek papierów/ wartościowych [curb marketj (Ramii-ton, Biggart 1988).

W takiej strukturze zarządzanie jest wysoce scentralizowane 1 autorytarne.. Kierownictwo średniego szczebla, pienalcżące do rodziny, jest traktowane jetłynie jako pas transmisyjny, nie oczekuje się też lojalności od pracowników; ponieważ ich ce-

R0ZD7IAŁ 3 Kultura, instytucje i organizacja ekonomiczna 1&5

lem jest utworzenie -własnego interesu i dlatego są podejrzani jako przyszli konkurenci. Zobowiązania są krótkoterminowe, co podważa dalekosiężne strategie plano-uaj^^^^razeni. skraina^eccntr^izaaal^rasty-czność takiegćT^^ternu umożliwia SzybkiedosTosowywanie się~do nowwcHTjproduktów, nowych procedur,! nowych rynków. Obrót kapitału jest ..przyspieszony, a alokacja zasobów zoptymalizowana -dzięki aliańsomfmiędzy rodzinarm_ti_zwjązanynjji.?jiirmireciami.

*"* S1 abym'punkTem ty^’ chińskich sieci biznesu o małej skali jest ich niezdolność do wielkich strategicznych^rąn^yr^^^yyBiagający^hnipTTnweśtyojrw prace badawczo-rozwojowe, znajomości rynków światowych, modernizacji technicznej na wielką skalę czy rozwoju produkcji za granicą. W odróżnieniu od niektórych obserwatorów chińskiej gospodarki, postaram się zaraz wskazać, że to państwo, zwłaszcza na Tajwanie, ale także w innych miejscach, takich jak Hongkong, a na pewno w Chinach, zapewniło chińskim sieciom decydujące strategiczne wsparcie, niezbędne do skutecznego działania w informacyjnej globalnej gospodarce, poza ich, wprawdzie zyskownym, ale ograniczonym lokalnym horyzontem. Ideologii rodzinnej przedsiębiorczości, zakorzenionej w odziedziczonej nieufności do państwa w południowych Chinach, nie można brać za dobrą monetę, nawet jeśli formuje w znacznym stopniu zachowania chińskich biznesmenów.

Jakkolwiek istotna, rodzinna przedsiębiorczość jest tylko częścią historii sukcesu chińskich sieci biznesowych. Innym elementem tei historii jest chińska wersja rozwojowego państwa - na Tajwanie, w Hongkongu czy w samych Chinach. Po tak wielu historycznych porażkach, gdy tylko stało się jasne, że odwieczna świetność, chińskiej cywilizacji opierała się faktycznie na olbrzymiej witalności zapobiegliwych rodzin, państwo miało dość rozumu, by w różnych postaciach znaleźć receptę na wsparcie chińskiej przedsiębiorczości, bazującej na rodzinnych, solidnych, informacyjnych związkach, bez dławienia ich autonomii. Nie jest zapewne przypadkiem, że ta konwergencja rodziny i państwa nastąpiła w ćHmikiej kulturze u początków glo-BalncgćTW^lTlnToTmacji, gdy wladzaTBogacTwo^zależą bardziej od elastyczności sieci niż"Ku

Kultura, organizacje i instytucje: azjatyckie sieci biznesu a państwo rozwojowe

Południowoaziatycka. organizacja ekonomiczna jest zatem wsparta na sieciach gospodarczych, zarówno formalnych, jak i nieformalnych. Istnieją jednak znaczne różnice między trzema obszarami kulturowymi, na których te sieci wyrosły. Jak to ujęli Nicole Biggart i Gary Hamilton (1988). sieciami firm japońskich kieruje logika ko-mtmitarna, nrn: koreańskich - logika patrymonialna. a firnL-taiwnńskich—-logika,.

Zarówno podobieństwa, jak różnice południowoazjatyckicli sieci biznesu można wywodzić 7 kulturowych i instytucjonalnych cech tych społeczeństw. Te trzy kultury wpływały na siebie wzajemnie w ciągu stuleci i głęboko przenikały je filozoficz-no-religijne wartości konfucjanizmu i buddyzmu w ich różnych narodowych odmianach fWhitiey 1993). Trwająca do XIX w. względna izolacja od innych rejonów