2010 12 12"

188 ROZDZIAŁ 3 Przedsiębiorstwo sieciowe: kultura, instytucje i organizacje

. światową. Ta definicja może hyć jed^ myląca, jeśli nie skonkretyzujemy znaczenia, pojęcia legitymizacji w danym hi rvcy.nvm jcontekście Większość politologów jest więźniami etnocentrycznego rryfi'3 mienia legitymizacji, związanego z państwem demokratycznym. Nie wszystkiej T

watelskiego. Zasada legitymizacji może być wypełniana w imię społeczeństwa takiego (w; przypadku^pąństwą dęmękratycznego) lub w imię pewnego ptofel społecznego, realizowanego przez państwo jako samozwańczego interpretatora .0 śfóryHnyćh^pótrzeb’’ społeczeństwa (państwo jako „awangarda”, w myśl tradycji; ", leninowskiej). Gdv _taki.jarcueict~-zakładaj£undamentalną transformacie porżadl^j

respektuje szersze parametry porządku społecznego (chociaż niekoniecznie sp;A-„,. ficznej struktury społecznej, np. społeczeństwa rolniczego), uznaję je za pańsńfS rozwojowe. Historyczny wyraz tego projektu społecznego przyjął w Azji formę a k-macji tożsamości narodowej i narodowej kultury, na drodze budowy lub odbudmfjrę

państwa rozwojcjwego realizacji nacjOnalistycznego~prójekm,'znoszącego stań materialnej destrukcji i puli tycznej HęsKpo wTelkiei^wójńie,"albojak w przypadku Hongkongu i Singapuru, iib zerwaniu swych więzów z ich środowiskiem ekonomicznym i kulturowym (komu-:: nistycznvmi Chinami, niepodległą Malezją). Wraz z kilkoma badaczami (Johns >r. 1982, 1985, 1987, 1995; Goid 1986; Deyo 1987; Amsdem 1989, 1992; W.|c 1990; Appełbaum, Henderson 1992; Evans 1995), empirycznie wykazałem w sępi publikacji, że u podstaw rozwoju gospodarek azjatyckiego regionu Pacyfiku leży y-cjonalistyczny projekt państwa rozwojowego. Dziś powszechnie uznaje się to w odniesieniu'do Japonii, Korei i Singapuru. Trwają w tej kwestii pewne spory co do Tajwanu, chociaż wydaje się on pasować do tego modelu (Amsdem 1985; Gold 19f?ó). Kilka brwi uniosło się ze zdumienia, gdy objąłem tą analizą - aczkolwiek z pewnymi zastrzeżeniami - Hongkong (Castells, Goh, Kwok 1990).

Nie mogę wchodzić tu w empiryczne szczegóły tej dyskusji. Zbytnio oddaliło?) to analizę azjatyckiej gospodarki od głównego tematu tego rozdziału, mianowi-Ić wyłaniania się przedsiębiorstwa sieciowego jako dominującej formy organizacyjnej ukazanie odpowiedr.iośri między właściwościami interwencji państwa w kazdjn z wśchodmoazjatyckich kontekstów a różnorodnością form sieci w organizacji dcia-łalności^gęspodarczei.

A

wzrostu i strukturalnych zmian w systemie gospodarczym, zarówno na gruncie jowym, jak w jego związkach z gospodarką światową. Ta definicja może hyć jedrgjf

'aW

nak państwa starały się oprzeć swoją legitymację na konsensusie społeczeństwa ó‘jy|

narodu jako siły liczącej się w świecie, w tym przypadku, za pomocą gospodarc. , konkurencyjności i postępu społeczno-ekonomicznego. O statecznie ^je dnak^ dla jjowego rozwój ekonomiczny nie jest celem, lecz środkiem: środk^: '

w gospodarce informacyjnej. Jest jednak możliwe i pożyteczne dla tego wywofu

'/

W Japoriśóyząd kierował rozwojem gospodarki, doradzając firmom w kwestiach produraSt^rynków eksportowych, technologii i organizacji pracy Johnson 19ij|l, 1995; Johnson, Tyson, Zysman 1989; Gerlach 1952). Wspomaga! to srerowarie potężnymi, finansowymi i fiskalnymi instrumentami, a także selektywnym wspier;i-;-niem strategicznych programów badawczo-rozwojowych. Podstawą polityki ir.tr,i-

' atrialnej państwa była działalność Ministerstwa Handlu Międzynarodowego i Przemysłu (MITI), które okresowo opracowywało „wizje” dla dróg rozwoju Japonii J dostarczało środków polityki przemysłowej niezbędnych do ich realizacji. Głów-i-Jjym mechanizmem zapewniającym szerokie podporządkowanie się prywatnych firm polityce rządu było finansowanie. Japońskie korporacje są w wysokim stopniu zależne od pożyczek bankowych. Kredyty są kierowane do banków głównych sieci Firiii przez Centralny Bank Japonii, zgodnie z instrukcjami Ministerstwa Finansów y, porozumieniu z MITI. Faktycznie, choć to MITI odpowiadało za strategiczne pla-nowanie, realną władzę w rządzeniu Japonią zawsze dzierżyło Ministerstwo Finansów. Co więcej, duża część funduszy kredytowych pochodziła z pocztowych książeczek oszczędnościowych, potężnego rezerwuaru dostępnych środków finansowych, zarządzanego przez Ministerstwo Poczty i Telekomunikacji. MITI typowało określone branże ze względu na ich konkurencyjny potencjał i dostarczało niezbędnych bodźców, takich jak zwolnienia podatkowe, subsydia, informacja o rynkach i technologiach oraz pomoc w pracach badawczo-rozwojowych i w szkoieniu personelu. Do łat 80. MITI stosowało także środki protekcjonistyczne, chroniące konkretne branże w okresie ich krzepnięcia przed konkurencją światową. Takie długotrwałe praktyki wytworzyły rodzaj protekcjonistycznej inercji, która w pgwnej mierze przetrwała po formalnym zniesieniu ograniczeń wolnego handlu, zy

System rządowego interwencjonizmu gospodarczego w Japonii opiera się na autonomii państwa względem sfery biznesu i, w wielkim stopniu, względem politycznego systemu partyjnego, choć konserwatywna partia liberalno-demokratyczna rządziła niezagrożona do 1993 r. Rekrutacja urzędników wysokiego szczebla według zasad merytokratycznych, najczęściej spośród absolwentów uniwersytetu tokijskiego, zwłaszcza wydziału prawa, a zawsze z elitarnych uniwersytetów (Kyoto, Hitot-subashi, Keio itp.), zapewnia mocną sieć wysoce profesjonalnych, doskonałe wyszkolonych i w znacznym stopniu apolitycznych technokratów, którzy są rzeczywistą elitą rządzącą współczesnej Japonii. Ponadto, tylko ok. 1% tych wysokiego szczebla biurokratów osiąga szczyt hierarchii. Inni, w późniejszych etapach swych karier, przechodzą do pracy na dobrze płatnych stanowiskach albo w instytucjach sektora parapublicznego, albo w korporacjach lub też w głównych partiach politycznych, zapewniając w ten sposób rozpowszechnianie się wartości biurokratycznej elity wśród politycznych i ekonomicznych podmiotów, kierujących wcielaniem w życie strategicznej wizji rządu, dotyczącej japońskich interesów narodowych.

Ta forma interwencjonizmu państwowego, opartego na konsensusie, strategicznym planowaniu i doradztwie, w znacznym stopniu determinuje organizację japońskiego biznesu w sieciach i określoną strukturę takich sieci. Be z mechanizmu ,sceu; tfalizowanego-nlanowaniajtlokacii zasobów, japońska pojityka przemy&ło.wta-może być skuteczna tylko wtedy.igdy sama sferaHblznesu icst ściśle zorganizowana w hie-rafćhlcznych sfeaaoHTlćtóre mogą wykonywać wytyczne MITI. Takie mechanizmy koordynacji mają bardzo konkretne przejawy. Jednym z nich jest shacho-kai, czyii comiesięczne zebrania, w których b^:orą udział prezesi głównych spółek wielkiej sieci łączącej rynki. Zebrania te, poza wypełnianiem dyrektyw sygnalizowanych formalnymi i nieformalnymi kanałami rządowymi, są okazją do umacniania spójności sieci. Rzeczywista struktura sieci także odzwierciedla rodzaj interwencji państwa: fi-