2010 12 12"0

194 ROZDZIAŁ 3 Przedsiębiorstwo sieciowe: kultura, instytucje i organizacje

ROZDZIAŁ 3 Wielonarodowe przedsiębiorstwa, ponadnarodowe korporacje 195

rodzinie przedsiębiorstw, bez podporządkowywania ich sobie. Jeśli taka konwer^l cja zajdzie, światowy krajobraz ekonomiczny ulegnie, przekształceniu.

Obserwacja wschodnioazjatyckich sieci gospodarczych ukazuje zatem kultur|yj i instytucjonalne źródła takich organizacyjnych form, zarówno w ich cedO wspólnych, jak w ich znaczących różnicach. Powróćmy teraz do'Ogólnych analitł^ nych implikacji tego wniosku. Czy takie sieciowe formy organizacji ekonorńięjj^ mogą rozwijać się w innych kulturalno-instytucjonalnych kontekstach? Jak kont&|L towa odmienność wpływa na ich morfologię i osiągnięcia? Co jest wspólnego whę>-§j wych regułach gry w informacyjnej gospodarce globalnej, a co jest specyficznełi^'5 poszczególnych systemów społecznych (np. wschodnioazjatyckich systemów b:?j,_ev: su, „modelu anglosaskiego”, „modelu francuskiego”, „modelu ppłnocnc.-H-go”)? I najważniejsza ze wszystkich kwestia: w jaki sposób organizacyjne for..., ^ nej gospodarki przemysłowej, takie jak duże wieloczłonowe korporacje, będą \\ dzić w interakcje z rodzącym się przedsiębiorstwem sieciowym w jego rozmaiit^p przejawach?

, podkreślali utrzymywanie się narodowych korzeni w takim wielonarodowym przedsiębiorstwie (Ghoshal, Westney 1993) oraz tymi, którzy uważali nowe formy ś przedsiębiorstwa za ściśle ponadnarodowe korporacje, całkowicie oderwane ^lv w swych wizjach, interesach i zaangażowaniu od konkretnego kraju, niezależnie od ich historycznych początków (Ohmae 1990). Jednakże empiryczne badania nad strukturą i praktyką wielkich korporacji o światowym zasięgu wydają się pokazy-

V

/.iwuiti uuuui    -------- ■■ - -    '    ui>uumi i    w<uuu uu KonKretnego Kraju, ruezalezme od

wspólnych, jak w ich znaczących różnicach. Powróćmy teraz doogólnych ^anaht||jM|- historycznych początków (Ohmae 1990). Jednakże empiryczne badania nad ego wniosku. Czy takie sieciowe formy organizacji ekonoaaicj-,tj|ll _ _stfukturą i praktyką wielkich korporacji o światowym zasięgu wydają się pokazy-mogą rozwijać się w innych kulturalno-instytucjonalnych kontekstach? Jak kóńtpggjjp _wa^ że oba stanowiska są nieaktualne i powinny zostać zastąpione wizją wyłaniania się międzynarodowych sieci firm i podjednostek firm, jako podstawowej organizacyjnej formy globalnej gospodarki informacyjnej. Dieter Ernst (1994b, s. 5-6) , dokonał podsumowania znacznej ilości dostępnych danych dotyczących formowa-• —niasię w gospodarce globalnej sieci między firmami i uważa, że większa część działalności gospodarczej w czołowych przemysłach zorganizowana jest wokół pięciu PPÓ^Męg-iprzy czym najbardziej zaawansowanymi w rozprzestrzenianiu się tego modelu organizacyjnego branżami byłby przemysły elektroniczny i samochodowy). Do tych pięciu typów sieci należą:

Wielonarodowe przedsiębiorstwa,    , ^

ponadnarodowe korporacje    ,y|

i międzynarodowe sieci    >’

■! -Hs

Analiza wschodnioazjatyckich sieci firm wykazuje instytucjonalno-kulturowe v/y-1 twarzanie form organizacyjnych. Lecz ukazuje także ograniczenia rynkowej organizacji biznesu, etnocentrycznie zakorzenionej w doświadczeniach skich. Popularna interpretacja, autorstwa 01ivera Williamsona (1998), wyła v nu ? się wielkiej korporacji jako najlepszego sposobu zmniejszenia niepewności i rsu cji kosztów transakcji przez dokonywanie ich w ramach korporacji, jest ŻateA prostu nie do utrzymania w konfrontacji z empirycznymi danymi, ukazując,^ spektakularny proces rozwoju kapitalizmu w basenie azjatyckiego Pacyfiku,    j

na sieciach zewnętrznych wobec korporacji, który dokonał się między połową jat j 60. a początkiem lat 90. (Hamilton, Biggart 1988).

Podobnie, proces gospodarczej globalizacji opartej na zawiązywaniu się sie-:i.;t-.ik; że przeczy klasycznym tezom Alfreda Chandlera (1977), który przypisuje wjp;jr? dużej, wieloczłonowej korporacji rosnącemu zasięgowi rynku oraz dostępy sc: | technik łączności, umożliwiających wielkiej firmie zagarnięcie takiego rozlcgl-gą rynku i czerpanie w ten sposób korzyści zarówno z gospodarki wielkiej produkcją jak i gospodarki różnorodności połączonych w jednej firmie. Cihandier (1.986;(rłh^ szerzył swoją historyczną analizę fenomenu ekspansji wielkich firm na rynku na pojawienie się wielonarodowego przedsiębiorstwa będącego odpowiedzi:' na _s globalizację gospodarki, w tym przypadku możliwą dzięki udoskonalonym tcrpnffjj logiom informacji. Z większości literatury ostatnich 20 lat wynikałoby, że wieli; ig rodowe przedsiębiorstwo, z jego rozczłonkowaną, lecz scentralizowaną strukturą.; jest organizacyjnym wyrazem nowej globalnej gospodarki (Enderwiek 1989; De Air ne 1990; Dunning 1993). Jedyny spór w tej kwestii toczył się między tymi, kfóKj

1.    Sieci dostąwcójv,obc)mu]ące porozumienia podwykonawcze - zarówno OEM Tonginal eąuipment manufacturing, produkcja elementów produktu podstawo-

:    wego], jak i ODM [original design manufacturing, produkcja licencyjna pod uży

czoną nazwą] - między klientem („spółką centralną”) oraz dostawcami pośrednich elementów produkcji.

2.    Sieci producentów, obejmujące wszelkie porozumienia koprodukcyjne, umożliwiające konkurującym producentom połączenie zdolności produkcyjnych, zasobów finansowych i ludzkich w celu rozszerzenia oferty produktów i geograficz-

ó. I..': nego zasięgu.

3.    Sieci klientów, definiowane jako terminowe powiązania spółek produkcyjnych źclystrybutorami, kanałami marketingowymi, pośrednikami handlowymi uzupełniającymi produkt o różne elementy oraz użytkownikami docelowymi, bądź na rynkach eksportowych, ifedź krajowych.

A. Koalicje standardu, zawierane przez podmioty potencjalnie zdolne do narzucania standardów w skali globalnej, z otwarcie wyrażonym celem podporządkowania tak wielu firm jak to możliwe wzorcom ich własnego produktu lub kompatybilności z nim.

ojektów produktów

- -    ,    -------. rozwijanie technoio-

sgii oraz wymianę generycznej wiedzy naukowej i wyników prac badawczo-rozwojowych.

Jednakże kształtowanie się tych sieci nie oznacza zaniku wielonarodowego przedsiębiorstwa. Ernst, zgadzając się z wieloma badaczami w tej kwestii (Harrisem 1994), uważa, że sieci są albo skoncentrowane wokół wielkiej wielonarodowe: kor-póracji, albo tworzą się na gruncie sojuszy i kooperacji między takimi korporacjami. Kooperacyjne sieci małych i średnich przedsiębiorstw rzeczywiście istnieją (np. '^vc Włoszech i w Azji Wschodniej), lecz odgrywają mniejszą rolę w gospodarce glo-balnej, przynajmniej w kluczowych branżach. Oligopolistyczna koncentracja wyda-)^e się utrzymywać i nasilać w większości sektorów głównych przemysłów nie tyłko

I