2010 12 12"W

180 ROZDZIAŁ 3 Przedsiębiorstwo sieciowe: kultura, instytucje i orsenizacje

E& Kultura, instytucje i organizacja ekonomiczna': %\ •

wschodnioazjatyclde sieci gospodarcze

■i

Formy organizacji gospodarczej nie rozwijają się w soołecznej próżr. są w kulturach i instytucjach. Każde społeczeństwo wytwarza właśni układy. Im większą odrębność historyczną wykazuje społeczeństwo, w łytn szyi u stopniu ewoluuje w izolacji od innych społeczeństw i tym bardziej spećyfktkjc'} nc są jego formy organizacyjne. Kiedy jednak technika rozszerza zasięg działali{óśa|5$ gospodarczej, a systemy firm wspóloddzialują w skali globalnej, formy organ lzącyćyu ne przenikają się, zapożyczają od siebie wzajemnie i tworzą mieszankę reagującą nai|j| w znacznej mierze wspólne wzorce produkcji i konkurencji, przy równoczesnym^

akorzenidió J-

f;r‘""

ośmiełające się działać wyłącznie w myśl abstrakcyjnej logiki rynkowej w wersji r>ęo-klasyczne; ortodoksji ekonomicznej byłyby zdezorientowane (Abolaffia, biggrrtdf

1.991). Większość ł.nn nie kieruje się taką logika. Niektóre rządy jednak postepiikęy rak z motywów ideologicznych i w efekcie tracą kontrolę nad gospodarką (jak administracja Reagana w USA w latach 80. czy socjalistyczny izad hiszpański wpo-d*

Główny nurt badań w porównawczej teorii organizacji ujawnił fundamenta!!’;'J '• nYrnict vV organizacji i zachowaniu się finn w kontekstach bardzo odmiennych óćj'-V tradycyjnego anglosaskiego modelu, zakorzenionego w prawach własności, indywk,- j

dualizmie i oddzieleniu państwa od przedsiębiorstw (Clegg, Reading 1990). Przeć-" j miotem wielu z tych badań były gospodarki wschodnioazjatyckie, co jest wybór--;y ; oczywistym w świetle ich zdumiewających osiągnięć w lalach 70. i 80. Wnioski pity : i nące z badań nad organizacjami we wsęhoanioazjatyckieh gospodarkach mają dir/-;k-

orgaiuzacjami we wschoamoazjaty znaczenie dla ogólnej teorii organizacji. Jest tak z dwóch powodów.

-----.’ Vs

Po pierwsze, można wykazać, że wzorce organizacji biznesu w społeczeństwąc.ł>>j ji Wschodniej tworzą się jako efekt współoddziaływania kultury, bisioru i inór' tucji, przy czym te ostatnie sa zasadniczym czynnikiem kształtowania. się zt*-5żńic<'^:' i wanych systemów działalności gospodarczej. Ponadto, zgodnie.ż oczekiwaniami.;’!

Azji

ekonomicznej teorii instytucjonalizmu, wzorce takie zarówno wyrażatą powszechne ■ ą tendencje, wynikające z kulturowych podobieństw, jak i wykazują bardzo speetfe-.' ii uc cechy, które wywodzą się z głównych różnic w instytucjach, będących iezu-iateifi \ specyficznych procesów historycznych

ROZDZIAŁ 3 Kultura, instytucje i organizacja ekonomiczna 181

-scharakteryzowałem jako przedsiębiorstwo sieciowe. Azjatyckie sieci biznesu spisy-^; jeAnak^v-r óz-nHide-w miarę Tdźwoju nowej gospodarki i przyspieszania

procesu globalizacji. Aby ocenić 'ich związek z modelem wyłaniającego się na Zachodzie przedsiębiorstwa sieciowego, musimy zatem rozważyć równocześnie historyczną specyfikę kultu/, historyczne meandry instytucji, strukturalne akcesoria :-paradygmatu informacyjnego oraz formy konkurencji w gospodarce globalnej. Tc wialnie we współoddziaływaniu tych różnych obszarów społecznych możemy odnaleźć pewne wstępne odpowiedzi na pytanie o „ducha informacjonizmu”.

Typologia wschodnioazjatyckich sieci biznesu

Przedstawmy najpierw dane dotyczące kształtowania się, struktury i dynamik: :\Vsęhcdn:oazjaD'ckach sieci biznesu. Na szczęście jest to przedmiot, który cieszył się dostatecznym zainteresowaniem w badaniach społecznych (Wnitiey 1993) i mogę tu opierać się na systematycznyc h porównawczych analizach i próbach budowania teorii, podejmowanych przez czołowych badaczy w tej dziedzinie, Nicole Biggart i Gary^rego Hamiltona (Hamilton, Biggart 1^88; Biggart J9OJ; Hamilton 1991; Biggart, Hamilton 1992), niezależnie od moich własnych badań nad azjatyckim basenem Pacyfiku, które prowadziłem w latach 1983-1995.

Zorganizowana sieć niezależnych firm jest dominującą formą działalności gospodarczej w gospodarkach rynkowych Azji Wschodniej. Istnieją trzy odrębne, podstawowe typy sieci, odpowiadające gospodarkom japońskiej, koreańskiej i chińskiej (Hamilton, Zcilc, Kim 1990).

Japonia

J Japonii grupy biznesowe są zorganizowane wokół sieci firm, które są nawzajem swoją własnością (kebushtki rnoebiai) i których główne spółki są kierowane przez menedżerów. Sieci te mają dwa podtypy (lmai, Yonckura 1.991; Gerlach 1992; Whit-ley 1993):

i. S.ied pnzigune oparte na międzyrynkowych powiązaniach wielkich firm {kigyo wittiSn). Sieci te^przcl-raczają granice rozmaitycłTsektorów gospodarczych. Niektóre z nich są spadkobierczyniami zaibatsu, olbrzymich Konglomeratów, które kierowały japońską industrializacją i handlem przed II wojną światową, zanim nastąpiło ich formalne (i nieskuteczne) rozwiązanie w okresie amerykańskiej ••okupacji. Trzema największymi starymi sieciami są Mitsui, Mitsubishi i Sumito-tc-o. Po wojnie, wokół głównych banków, powstały trzy nowe sieci: Fuyo, Dao--ichi K&ngiri i Sanwa. Każda z tych sieci ma własne źródła finansowania i konkuruje we wszystkich głównych sektorach działalności gospodarczej.

?- Siedjglpno^Jtóirers**), zbudowany wokół kaisha, czyli wielkich wyspecjalizowanych korporacji przemysłówyęh,-obejmuiaćvćh setki, a nawet tysiące dostawców i ich filii, bo głównych keiretśit należą te, które są skupione wokół Toyoty, Nissana, Hitachi, Matsushity, Toshiby, Tokai Bank i Jndustriał Bank oł Japan.