2010 12 12"9

190 ROZDZIAŁ 3 Przedsiębiorstwo sieciowe: kultura, instytucje i organizacje

nansowa zależność od zatwierdzanych przez rząd pożyczek nadaje strategiczne' czenie głównemu bankowi (lub bankom) sieci; ograniczenia i zachęty w handlu irjS dzynarodowym są narzucane za pośrednictwem głównej spółki handlowej kazć?) sieci, działającej jako integrator systemu, łączącej zarówno członków sieci mię^ sobą, jak i sieć z MITI. A zatem złamanie dyscypliny rządowej polityki przemyslgę wej jest dla firmy równoznaczne z wykluczeniem siebie z sieci, jako że oznacza ć* cięcie od źródeł finansowania, technologii i licencji importowo-eksportowych, nowanie strategiczne typu japońskiego i scentralizowana struktura sieci japońsl.i, go biznesu są niczym innym, jak dwoma stronami tego samego modelu organizacji gospodarki.

Związek miedzy polityka rządu a organizacją działalności gospodąrcgej,był jri, cze bardziej widoczny w przypadku republiki koreańskiej (Jones, Sakong 1980; l i: 1982; Jacobs 1985; Amsdem 1989; Evans 1995). Należy jednak odnotować, że Kr’ rei lat 50. nie można przypisać cech państwa rozwojowego. Po wojnie skorump wany reżim dyktatorski Li Syngmana odgrywał po prostu rolę wasala Stanów Z;3 noczonych. Dopiero po przewrocie wojskowym w 1961 r., nacjonalistyczna polii- . ka rządu Paka Dzonghyi stworzyła grunt dla sterowanego przez państwo projtanf. uprzemysłowienia i perspektywę konkurencji w gospodarce światowej, podejmuj jo nej przez koreańskich przedsiębiorców w imię interesów narodu i pod ścisłą l.i trolą rządu. Rząd Paka dążył do stworzenia odpowiednika japońskiego zaibatsu^§ bazie istniejących wielkich koreańskich spółek. Ponieważ jednak sieci, które się go zrodziły, zostały powołane do istnienia pod przymusem państwa, były one irc-cze bardziej scentralizowane i autorytarne niż ich japońskie pierwowzory. Żebylie-ó’ alizować swój projekt, rząd koreański zamknął rynek krajowy przed konkure&j;*.; międzynarodową i prowadził politykę substytucji importu. Gdy tylko koreańi-if!' firmy zaczęły działać, rząd skupił się na podnoszeniu ich konkurencyjności i popy rał strategie zorientowane na eksport w przemysłach coraz bardziej kapitatoclMpf nych i wymagających zaawansowanych technologii, w myśl celów nakreślę w pięcioletnich planach gospodarczych, opracowywanych przez mózg i moto.To' reańskiego cudu gospodarczego — Komisję Planowanią Gospodarizego. Wedlilfe;-zji koreańskich woiskowech. abtncore^sEe*finny moph; stać się konkurenc^ne, , należało je połaczyć.w wielkie .konglomeraty. Były one żmuSą5ie"jd5Tfego zajpęłąife. c^miampulow.anią przez rząd kontrolowanym przezeń systemem bankowym o; cencjami eksportowo-jmportowytni^arówno kredyty, jak licencje były selektywni?' przyznawane firmom pod warunkiem przystąpienia przez nie do czebola, poniteł i rządowymi przywilejami obdarzane były centralne firmy czebola (należące ęj)Mv kiejś rodziny). Do firm otwarcie występowano także o finansowanie działalsofcj politycznej rządu, jak również o opłacanie gotówką wszystkich specjalnych pnf itv| ze strony wysokich urzędników, zwykle wojskowych. Aby wymusić ścisłą dyslypuŁ nę ze strony biznesu, rząd Paka nie rezygnował z kontroli nadj_ysteinemjyank    ni

A zatem w odróżnieniu od^aporm, EofeaSsKTuzefioi nie był finansowo niezależny aż do lat 80. Polityka zatrudnienia była także kształtowana metodami autoryńgyjyyl mi, narzuconymi przez wojskowych. Związki zawodowe były bezpośrednio kontrolowane przez rząd, aby mieć pewność, że nie ulegną żadnym komunistycznym •> pływom. Taka polityka prowadziła do brutalnego prześladowania niezależnych ffipwi-

PT:

ROZDZIAŁ 3 Kultura, instytucje i organizaqa ekonomiczna

191

rzyszeń pracowników, a tym samym uniemożliwiała budowanie konsensusu w procesach pracy w przemyśle koreańskim (Kim 1987). Ten zdeterminowany przez mi-•Ć^OJLC&^,ni^do^ód„«^p^ wpłynął bezspornie w większym stopniu na kształ-tówanie się autorytarnego i patTyl^gnego ćKaSkteru JkoreańsKicE sieci firm, niż

1993).

■./Interakcja między państwem! biznesem jest znacznie bardziej skomplikowana y-w przypadku chińskich firm rodzinnych, żywiących odwieczną nieufność wobec in- 4j!J! gerencji rządu. A jednak w rozwoju gospodarczym Tajwanu decydującą rolę odegra- /    * ^

jo planowanie i polityką państwa (Amsdem 1979, 1985; Chen 1979; Kuo 198*3;

GoTcl* 19Ś§). Tajwan miał nie tylko największy sektor państwowy w kapitalistycznych krajach azjatyckiego basenu Pacyfiku (przynoszący 25% PKB aż do końca lat 70.'), lecz ten ,pąństwi»iQŁJiaidz6t-byl lormalizowanv-y. .kolejnych-czteroletnich .p|a-nach.gQSP.ftdarczy.ch. Podobnie jak w Korei, głównymi instrumentami realizowania rządowej polityki gospodarczej - także opartej na połączeniu strategii substytucji importu i industrializacji zorientowanej na eksport - była kontrola banków i licencje'efoportoyzp-importowe. Jednakże w odróżnieniu od Korei, chińskie firmy nie kyfy uzależnione glównie od kred^to^bankpwychj.le.czJcorzyŁtały - iak iuż hvła o tym mowa - z ósz<^£ęjnpfci rodzinnych, spółdzielni kredytowych i nieformalnych rynków-kapitałowych,, w znacznym stopniu mezależnycti. Vd rządu. .Samodziejjie małe i średnie przedsięSiórstwa rozbijały, się.więę jna.wJasnY-rachunek-i. łączyły wjoryzontalne, oparte' na wieziach rodzinnych siecj. które opisywałem. Zamysł państwa Kuómintańgu, które wyciągnęło wnioski ze swoich historycznych błędów popełnionych w latach 30. w Szanghaju, polegał na budowie gospodarki na funda- \

; wencie tych dynamicznych sieci małych przedsiębiorstw, z których wiele działało na obrzeżach wielkich metropolii, łącząc uprawę roli z produkcją rzemieślniczą. Wątpliwe jednak, by małe przedsiębiorstwa były w stanie konkurować na rynku światowym bez decydującego, strategicznego wsparcia ze strony państwa. Takie wsparcie przybierało trzy formyf ta^subsydjŁiaapej służby zdrowia i oświaty, publicznej, ' jjjfrastruktuix. i redystrybucji dochodu na gruncie radykjhiej^refnrmy^. rpinej; Tuyptzyciągania zagranicznego kapitału za pomocą zachęt podatkowych oraz zakładania pierwszych ^rna świecie specjalnych stref ekonomicznych, umożliwiających kontakty, zlecenia podwykonawcze i stawiających wrysokie wymagania jakościowe ...przed tajwańskyni firmami i pracownikami, wchodzącymi w kontakt z zagranicznymi spółkami; ^]Jkdecydowanego wspierania przez rząd prac badawczo-rozwojo-ffltcH, .transferu i dyfuzji teclmologflllZwłaśżcza taTłstatnia forma miała decydujące znaczenieala rozwoju tajwańskich firm wspinających się po drabinie technologicznego podziału pracy. Na przykład proces upowszechniania zaawansowanej technologii elektronicznej, leżący u źródeł ekspansji najbardziej dynamicznego sektora tajwańskiego przemysłu w latach 80. - produkcji kopii komputerów osobistych -był bezpośrednio organizowany przez państwo w latach 60. (Chen 1979; Lin, Mok,

Ho 1980; Wong 1988; Castells, Goh, Kwok 1990). Rząd nabył licencję projektową mikroprocesora od KCAJJiec.arding-Corpmaiio^ aOtaerrcj.lIomz^d^ydowr.l się M^koknk^dńńskichJnżynięjt^^rzez tę amerykańska snółke. Dzięki tym inżynierom, był w stanie założyć państwowe centrum badawcze ETRI, które miało za zadanie dotrzymywać kroku rozwojowi światowej techniki elektronicznej, kładąc