29112010350

64

DOROTA KOPCZYŃSKA

świadczonym leksykograficznie znaczeniem cieplic (za M Mymerem, Mączyńskim, Knapiuszem, Bartłomiejem , ^^neliu

Bartłomiejem zByZ>

— nie    i___ y^QBosjSH

Sł. XVIw., III, 477). Jako określenie wód - ale tylko leczni ⁸°^Sz<s

służących do kuracji zewnętrznych - występuje ■Hi zny XVI w., i w Nowym dykcyonarzu Troca³, i w słowniku

w którym zostało opatrzone lapidarną definicją wody zprzurod?^-ciepłe (L, I, 302). W znaczeniu lokatywnym, a także jako określeni?¹

określenie s

biegu leczniczego notuje je Słownik warszawski: 1. łaźnia, kąpiel pó^

*3\

wa\ Ciepłe łaźnie a. cieplice. Skar. 2. w lm. a): miejsce i źródła ciepłymi wód leczniczych Cieplice obojętne, mineralne (SW, I, 329) - przy czyn, znaczenie 'łaźnia, kąpiel’ znajdziemy tylko w tym słowniku. Doroszewski notuje ten rzeczownik jeszcze w liczbie pojedynczej, definiując go jako źródło o ściśle określonych właściwościach (SJPDor, I, 989)⁴, natomiast w niewiele późniejszym słowniku Szymczaka znajdziemy rozróżnienie na cieplicę (sing.) «gorące źródło* i cieplice (plur.) *uzdrowisko mające gorące źródła* (SJPSz, I, 300), a we współczesnym Uniwersalnym słowniku języ. ka polskiego występuje jako termin medyczny, wyłącznie w liczbie mnogiej i w znaczeniu 'uzdrowisko’ (USJP, h. 'cieplice¹).

Poświadczenia utrwalonego w licznych nazwach polskich miejscowości określenia zdrój znajdziemy w polsko-niemieckim słowniku Bandtkiego z początków XIX w. (w postaci zdróy). Wśród nader licznych derywatów tego rzeczownika⁵ na uwagę zasługuje zwłaszcza zdro-iewisko (o obocznej postaci zdroiowisko i zdroisko): oprócz znaczenia 'potok; zbieg źródeł’ ma bowiem także znaczenie miejsce, w którym znajduje się zdrój/w którym znajdują się zdroje’. Sam zdrój pojawia się jednak wyłącznie jako odpowiednik niemieckiego die Quelle, czyli

mm

mm

źródła (z którego so viel Wasser kommt, da.fi es stehen bleibt) w wielu

nnrl crri    • ''rrArł    to Ir/ro •    In * i Tl O 7P TTTllillsk • S

podznaczeniach: 'źródło’, także: 'żródlisko’ lub 'jedno ze źródlisk’; studnia’; 'potok, strumień’; przen. źródło 'ognisko; kolebka czegoś’ (SB, U, 1897), nie występuje natomiast (jeszcze?) w zn. 'miejsce/miejscowość ze źródłami leczniczymi’. Znaczenie to, co poświadcza też Słownik warszawski, przysługiwało tylko określeniom miejsc z formantem -isko (w SW jest to zdrojowisko: 2. miejsce, gdzie wypływają wody mineralne, wody = miejsce kąpielowe (SW, VIII, 418)⁶). Przypisanie tego znaczenia samemu rzeczownikowi zdrój znajdziemy dopiero w słowniku Doroszewskiego (SJPDor, X, 991), a za nim we współczesnym USJP

mm

Ą _Pi ^e°

m'rm

itoźrue.

wBm

mogło n® WO-IZOOZO zwyczaj | i polączon szość ów

| Niemieckie i francuskie odpowiedniki to: warmes mineralisches Bad i les bains; les eawą des eawc fututaires ou minerales (NDTroc III 1501

i SJPDor, I, 989: cieplica ż Ul. .źródło wód obojętnych lub mineralnych (leczniczych) o temperaturze wyższej od średniej rocznej otocze^aTY tn ™ też w SWJPDun, I, 125.    ■ ^raa» (...]. to samo

i Np. zdroiek (deminutivum), zdroiowy i zdroiówka (nazwa HHl $ i nella, tertiana - wg Bandtkiego) (SB, II, 1897).    j    rosimy, fonta-

⁶ Jako warianty zostały podane: x Zdrojewisko, Zdroiskn jowczysko).    ^^^t«irojczyko, Zdro-

i francu Intei miast k taki za dopieri czenia czone: i ię hastę

mm

wrót