3

10

Poszukiwania metody odpowiedniej dla zbadania Bensu doświadczeń istotnych (np. doświadczenia cierpienia) w życiu dziecka zawiodły autorkę na teren metodologii pedagogiki niemieckiej, której opracowania!można traktować jako źródłowe — biorąc pod uwagę tradycję filozoficzną, z jakiejsona się wywodzij-Pod-czas studiów skrystalizowana też została przez autorkę potrzeba przedstawienia w badaniach polskich hermeneutyczno-fenomęnologicznej perspektywy opisu przedmiotów pedagogiki, która to perspekty wa daje szansę jego jakościowej interpretacji. Temu zadaniu mają sprostać rozdziały II i III niniejszej pracy, które dają, obok poznawczej, w pewnym sensie i ontologicżną podstawę przyjętej postawy badawczej. Część IV, podsumowująca, poświęcona jest zasadniczo dwom zagadnieniom. Po pierwsze znaczeniu, jakie ma hermeneutyczna i'fenomenologiczna perspektywa interpretacji rzeczywistości pedagogicznej w konstruowaniu koncepcji pedagogiki, której poznawczą i antropologiczną podstawę stanowi doświadczenie człowieka. Po drugie — możliwości określania przez czlowieka-wy-chowawcę swojego odniesienia wobec wychowanka i horyzontu wartości, w obrębie którego odbywa się ich kształcące, (przede wszystkim wychowanka bycie-w-świecie i bycie-wśród-ludzi) obcowanie,^.

Za pomoc w przygotowaniu i redagowaniu mej rozprawy doktorskiej dziękuję przede wszystkim Profesorowi dr hab. Stanisławowi Palce, który poprzeZ wnikliwe i systematyzujące uwagi pozwolił zachować mi właściwy kierunek badań oraz utrzymać przekonanie o potrzebie ich prowadzenia. Dziękuję również Profesorowi dr hab. Józefowi Tischnerowi, którego wykłady oraz sugestie umożliwiły mi poznanie ducha filozofii fenomenologicznej i myślenia hermeneutycznego. Nie mogę też zapomnieć o moich Przyjaciołach i nie złożyć im serdecznego podziękowania za cierpliwość i czas, które zechcieli poświęcić mojej pracy oraz problemom z nią związanym.

f ¹

M

I. MIEJSCE PEDAGOGIKI W GRONIE NAUK HUMANISTYCZNYCH

.    i

1. Nauki przyrodnicze a nauki humanistyczne

r Zasadnicza różnica, jaka zachodzi pomiędzy naukami przyrodniczymi i naukami humanistycznymi, dotyczy prawomocności sposobu poznawania rzeczywistości oraz prawa posługiwania się terminem naukowości,' które to prawo uzurpują sobie nauki przyrodnicze. Z ich punktu widzenia wyłączony poza zasięg naukowości jest ten przedmiot, który nie został poddany im właściwym kryteriom., metodologicznym. W ten sposób nauki humanistyczne i ich „naukowość” - mierzona możliwością „rzetelnego” poznania — stają pod znakiem zapytania. Przy czym właśnie ową „rzetelność” poznania wyznaczają kryteria badań prowadzonych w przyrodoznawstwie.(Na przykład: odpowiedzi na pytania o sens, wartości i cel życia ludzkiego, pytania o znaczenie indywidualnych doświadczeń ludzkich nabierałyby wartości naukowej wówczas, gdyby spełniały kryterium w ich przypadku niemożliwe do zastosowania. Po prostu to, co niepowtarzalne nie może być sprawdzane, czy też oceniane według tego, co mierzalne i możliwe do uogól_: /- -nienia. Tego rodzaju niezgodność przedmiotu badań z metodą go opracowującą wprowadza fałsz². A to może już być poczytane za pewien rodzaj „przestępstwa” naukowego. Pomiędzy przedmiotem i metodą występuje nierozerwalny związek, jeśli nie pewnej strukturalnej identyczności, to przynajmniej strukturalnego powinowactwa³. Cytowany przez W. Linke T. Litt podaje podobne określenie: „Obiekt jest tylko wtedy przedmiotem, jeżeli jest .w jakimś stopniu przez metodę uformowany. Metoda jest o tyle metodą, jeżeli w jakimś stopniu formułuje się na obiekcie. Jedno bez drugiego jest niczym”^{4 5 6}. Przedmiot ustala metodę, a nie odwrotnie. Punktem wyjścia jest zawsze naukowe, postawienie' problemu, nie metoda'¹. I jak zaznacza H. Danner:

j „..jeśli chcemy poważnie potraktować pedagogikę jako naukę, to nie wolno nam pytań metodologicznych podnieść do rangi nąjwainiejazej i jedynej”⁸.

1

Jednocześnie autorka pragnie poinformować, że przedstawiona praca etanowi część I rozprawy doktorskiej. Część II, (nieopublikowana) dostępna jest w Bibliotece Jagiellońskiej. Nosi ona tytuł: Analiza doŚwiadczenia cierpienia dziecka na przykładzie wybratiycłt tekstów Janusza Korczaka i zawiera próbę fenomenologicznego opisu doświadczenia cierpienia oraz dokonania w jego horyzoncie analizy dziecięcych doświadczeń cierpienia opisanych przez. Korczaka.

2

Patrz: H. Danner, Melhoden geiate»u>iaaenscha(lliclur Padag&gik, Munchen/Baael 1979, s. 15.

3

H.Danner pisze o mozliwoeci przysłonięcia, zakiycia przedmiotu przez metodę.

4

W. Linke, Atusage wid Deutimg in der Padagogik, Heidelberg 19G6, a. 14.

³    Tamie, e. 15, przypis 11.

5

   H. Danner, Metltaden..., e. 15-16.

6

³ Tamie,». 14.