603068Q158362221982789728189 n

68__III. Morfologia przedstawienia teatralnego ___

Zwrot performatywny niewątpliwie przyczynił się do zatarcia grank-między sztukami (teatr, performans, sztuka akcji, instalacje plastyczne . ale również między sztuką i nie-sztuką, łączył się bowiem z estety zacją i teatralizacją przedstawień nie-artystycznych. 7 tego powodu dyskusyjnym, trudnym do jednoznacznego rozstrzygnięcia zagadnieniem staje się sprawa autonomii sztuki, toteż w ramach estetyki performatywności ni*, da się klarownie od siebie oddzielić sztuki i życia społecznego. Z osmotycz-ncj symbiozy teatru i życia oraz wzajemnego przemieszania różnych form. co dziś jest powszechnie spotykane, płyną dwa wnioski. Z jednej strony nawet bardzo radykalne eksperymenty z przestrzenią, przedmiotem scenicznym czy cielesnością wykonawców nie likwidują granicy między fikcją i tym, co rzeczywiste, nie przekreślają istniejącej zawsze w teatrze niewidocznej rampy. (Inaczej niż w sztuce performansu, gdzie zamiast dwu światów jest jeden świat, a rzeczy nie dzieją się „jak gdyby”, lecz naprawdę). „Wszystko to, co [współcześnie — E.W.J znosi granicę między publicznością i akcją sceniczną, widzami i aktorami, nie narusza podstawowego rozróżnienia” (Ubersfeld 2002: 36). Zanegowanie czy przekroczenie tej cienkiej i kruchej granicy prowadzić musi do zrównania sztuki i życia, grozi unicestwieniem istoty teatru, jaką jest przedstawianie „innej” rzeczywistości za pomocą tworzyw i instrumentów należących do rzeczywistości realnej. Podobnie niewłaściwe zinterpretowanie przez widza tego podwójnego porządku może prowadzić do naruszenia zasady teatru. Z drugiej natomiast strony, warto zauważyć, działania i eksperymenty, o jakich wspomniano wcześniej, związane zwykle z manipulowaniem percepcja., widza, dają impuls do namysłu na temat odrębności sztuki teatru i jej możliwości. Autonomia teatru staje się nieraz przedmiotem autorefleksji przedstawienia, przede wszystkim wtedy, kiedy znosi ono przeciwieństwo między sztuką a rzeczywistością, między estetycznym a nie-estetycznym.

3. Znaczenie i referencja

Scena teatralna, szerzej zaś: miejsce reprezentacji w sensie pragmatycznym, jest pewnym obiektem w świecie, podobnie jak znajdujące się na niej elementy (scenografia, rekwizyty), które będą użyte w grze. Ten realny wymiar scenicznego instrumentarium łatwo zaobserwować przed rozpoczęciem spektaklu (albo po jego zakończeniu), kiedy to możemy zobaczyć świat przedstawiający, zanim jeszcze zacznie on wyobrażać świat przedstawiony (Raszewski 1991). Nadawanie rzeczywistej przestrzeni, przedmiotom i osobom w niej zgromadzonym funkcji znaczeniowych od-