6

układu. abtohitnie spójnego pod względem ontycznym, lecz misi w twych działaniach postępował l|odW Z tym. co o totup»wtww mówił. wspominany |i*ż M. Dufrenne, fcy-dotykając materi*. pamięta? Iż jest tworzywem. nośnikiem wartołd artystycznych. A to również znaczy myśleć podobnie, Jak myłli Chirurg o operowanej tkance. -durniejąc. które jej cucicie zachowuje łydę. a które odbiera, tyciem dzieła MtiAI jest jego wartofł artystyczna.

W dychotomianym uktadrie waitołcł dzieła - artystycznej 1 estetyczno],z upływem czasu pojawia się warto# trzecia - historyczna, dodająca niekiedy i! i Irgoż d/iela różne dziejowe artefakty. W ftoril.. Ć«»*e B« and lego odgrywa ona zasadnie** id*, co jasno sfonrutowan© w następującym stwierdzeniu: «Z historycznego punktu widzenia dodatek na dziele sztuki nie jest niczym innym. Jak Świadectwem ludzkiej działetnotci.« zatem historii Dlatego pod względem historycznym, Jedynie zachowanie dodatku Jest całkowicie słuszne, podczas gdy Jego usunięcie zawsze będzie wymagał usprawiedliwienia, lub przynajmniej musi był wykonane tak. by pozostał stad dodatku samego w sobie fnk I m samym dzidę***. Te doił kategoryczne wskazania mają Swą przeciwwagę w stwierdzeniu: .Dzieło sztuki posiada bipolarną naturę I to oba te czynniki: historyczny I estetyczny, decydował będą o stusznotd zachowania czy usuwania zmian w obrębie dzieła sztukT*. W odniesieniu do wariofcl artystycznej, stanowiącej na tle Teorii... Cesaie 0r»i«lcgO główny motyw niniejszych rozważań, rzecz ostatecznie wyjałnla następujące zdanie: .Skoro Istota dzida sztuki postrzegana Jest po pierwsze jako dzieło sztuki, w dalszej zał perspektywie Jako zależna od czynnika historycznego, staje się Jasnym, że Jeill dodatek przeszkadza, wypacza, przysłania bądź umniejsza w częłd dzido sztuki, to rmsl został usunięty"¹*. W pełnej więc ZgodnoScl z tak pojmowaną zasadą, dającą w dziele sztuki priorytet rstode dzieła sztuki wzajemne relacje wartoteł artystycznej I historycznej nabierają wtaSdwycn proporcji

Warto# historyczna należy do istotnych walorów drieU zyskującego status zabytku. V«ród ogółu dzieł zabytkowych odróżniać można te. które po prostu z upływem uasu stały się zabytkami, od tych obdarzonych istotnie historyczną wartołdą. wynikającą z określonej, dziejowej sytuacji, potwierdzonej ar-lefafclaml nabytymi w związku z nią pnet dzieło. BoziOłindue to wynika z zupełnie odmiennych próbie-mów. i jakimi spotyka się konserw, or - restaurator w obu wypadkach W tym pierwszym, hłstoryctnolł dzieła to naturalne objawy starzenia się jego materii, wobec których nie zawsze I niekoniecznie musimy interweniował, a Jełll Już do lego dochodzi, winny decydować omówioną wczeimej przesłanki estetyki i. oczywiście, badaiilo konserwatorskie. Znamiona przeszłości w dzido mają zawsze walor dokumentalny. niezależnie Czyje akceptujemy, czy nie. Czasem szczególnego znaczenia nabiera .zapisany" w materii dzida Stad przebytej sytuacji, połączony niekiedy z utratą warlotd artystycznej, (uszkodzeniem). Bywa także. Iż taki Siad dziejów na powierzchni dzieła sztuki urasta do rangi ważnego symbolu, jak na przykład .Winy na twarzy Matki Boskiej w Jasnogórskim wizerunku, będące pozostałością po sooWopk—z 1430 •oka Stwarza to konserwatorowi - restauratorowi dylemat natury historyczno - estetycznej I konieczno# podjęcia decyzji, kieiej z tych wartołd przyznał prymat Wspomniany przykład, to najstarszy many

14    Ct^Miri<>t_i - >.*r.MiwiU'«iwM<euwM»»>Mt-:(zwH<^|wn‘kl^l*lfZ*^|l*».MMiwi»r twkmnwisiiMr— i*<i« f’Vr-‘i**i^JM*T

ISCfranekiW t« ► <1

15    Iint*. C* cM.» «*