7

Wartościowanie jako środek perswazji

225

tryb rozkazujący i jego substytuty, np. proszę [zrób] X, niech pan będzie uprzejmy..., niech pan/pani [zrobi] X itd. Występują one zarówno z prostym nakłanianiu, jak i agitacji. Dziedzinami życia publicznego, w których najczęściej stosuje się agitację, jest reklama oraz polityka. Reklama wykorzystuje następujący model agitacji: 'Kup X, ponieważ X jest dla ciebie dobre’. W kampanii wyborczej model ten może wyglądać następująco: 'Głosuj na partię A, ponieważ partia A spełni twoje oczekiwania’. Agitacja występuje także w pracy parlamentu, rad gmin oraz innych gremiów, podejmujących decyzje drogą głosowania. Projektodawcy ustaw i uchwał, przygotowanych do głosowania, często stosują agitację, po to aby przekonać głosujących do przyjęcia propozycji. Na przykład:

(9)    Proszę państwa o p trzyj ecie tej korekty, która umożliwi pełną realizację zadań do końca roku i sfinansowanie tego, co niezbędne [z obrad Rady Miejskiej Bydgoszczy].

W agitacji nadawca posługuje się uzasadnieniem dla postulowanego działania. W przykładzie 9. uzasadnieniem tym jest możliwość realizacji przez Zarząd Miasta koniecznych zadań. Można też nakłaniać do zaniechania działania. Na przykład:

(10)    Widmo prawicy krąży nad naszym krajem. Nie zgadzamy się z jej wizją Polski: Polski dla bogatych, Polski dla lepszych Polaków w piekle Rokity, Giertycha, Macierewicza i Radia Matyja. Prawica próbuje zakrzyczeć bezrobocie, ubóstwo, cierpienie [...] Łączcie sie nie wokół partyjnych szyldów i liderów, lecz programu, który jest zgodny z Waszą wrażliwością (z kampanii wyborczej SLD w 2000 r.).

Konkluzja wyrażona jest w' ostatnim zdaniu. Uzasadnienie zaw-arte jest w^r pozostałej części wypowiedzi. Tekst zawdera mocno nacechowane emocjonalnie i zarazem wurtościująco środki językowe {widmo, piekło, zakrzyczeć, bezrobocie, ubóstwo, cierpienie). Wyzwala więc w odbiorcy uczucia. Tak przygotowany odbiorca łatwiej przyjmie nakłanianie: 'nie głosuj na prawicę, głosuj na SLD’, choć druga część nakłaniania ma charakter niejawny.

W agitacji występują dwa modele nakłaniania:

'Zrób X, bo X jest dobre’,

'Nie rób X, bo X jest złe’.

3. Wnioski

Prześledziłam różne typy perswazji i zauważyłam, że w każdym z nich nadawca posługuje się wartościowaniem. W propagowaniu informacyjnym mamy do czynienia przede wszystkim z wartościowaniem pod względem poznawczym, W propagowaniu aksjologicznym przywoływane są różne typy w^rartości. Podobnie jest w agitacji. W moim przekonaniu każdej perswazji towarzyszy wartościowanie. 1 odwrotnie: samo użycie środków wartościujących jest już perswazją. Nawet wyrażenie np. zachwytu na widok zachodzącego słońca jest już perswazyjne, ponieważ pobudza odbiorcę do podzielenia tego zachwytu. Skarżenie się na zły los ma na celu wywołanie współczucia, a podzielenie się dobrą wdeścią - radość odbiorcy. Nawet jeśli nadawca do końca sobie tego nie uśwdadamia, dąży on do solidarności uczuć z odbiorcą¹, co oczywiście nie zawsze jest skuteczne, ale to już jest oddzielne zagadnienie.

1

Określenie Aleksego Awdiejewa.