CCF20071025001

szamani zaklinający swe ulubione demony; Gdy socjologowie wyjdą z okresu pełnej entuzjazmu młodzieńczości i osiągną większą dojrzałość, można będzie spodziewać się u nich podobnego dystansu wobec własnej gry i w istocie już daje się on zauważyć. Można więc widzieć socjologię jako jedną spośród wielu gier, ważne, lecz nie ostatnie słowo o życiu ludzkim, można też pozwolić sobie nie tylko na tolerancję, lecz nawet na udział w epistemologicznych rozrywkach innych ludzi.

Takie dojrzewanie samowiedzy samo w sobie jest z humanistycznego punktu widzenia znaczące. Można nawet rzec, że już sama obecność w jakiejś dziedzinie intelektualnej dozy ironicznego sceptycyzmu pod własnym adresem jest znakiem jej humanizmu. Szczególnie istotne znaczenie ma to w naukach społecznych zajmujących się osobliwie zabawnymi zjawiskami, składającymi się na „komedię ludzką" społeczeństwa. Co więcej, można by dowieść, że socjolog, który nie dostrzega tego komicznego wymiaru rzeczywistości społecznej, pomija jej istotne rysy. Nie można w pełni zrozumieć świata polityki, jeśli nie widzi się go jako gry oszukańczych trików; bądź systemu uwarstwienia, jeśli nie dostrzega się właściwych mu cech balu kostiumowego. Nie można osiągnąć socjologicznego spojrzenia na instytucje religijne, jeśli nie jest się zdolnym do przypomnienia sobie, jak to w dzieciństwie nakładało się maski i napędzało stracha rówieśnikom zwykłym okrzykiem: „ul". Nie można zrozumieć niczego z erotyki, jeśli nie pojmuje się jej natury opera bouffe (co dedykujemy owym namaszczonym młodym socjologom prowadzącym kursy na temat „narzeczeństwa, małżeństwa i rodziny" ze śmiertelną powagą, nader nie pasującą do rozważań w dziedzinie, której każdy aspekt zależny jest niejako od tego fragmentu anatomii człowieka, którego nie sposób traktować poważnie). Wreszcie nie jest w stanie zrozumieć prawa socjolog, który nie przypomina sobie jurysprudencji pewnej Królowej z Alicji w krainie czarów. Nie musimy chyba dodawać, że uwagi niniejsze nie mają na celu dyskredytowania poważnych badań społeczeństwa, lecz po prostu mają zwrócić uwagę na to, że takie badania mogą wielce zyskać dzięki spostrzeżeniom, które można poczynić jedynie śmiejąc się.

Zwłaszcza zaś warto polecić socjologii, by nie zasklepiała się w postawie pozbawionego poczucia humoru scjentyzmu, który jest ślepy i głuchy na bufonadę spektaklu społecznego. Jeśli socjologia będzie trwać w tej postawie, może się okazać, iż zyskała niezawodną metodologię, tyle że kosztem świata zjawisk, który pierwotnie zamierzała badać — dola równie smutna, jak dola owego czarownika, który w końcu odkrywa zaklęcie

154