CCF20090303096

Uzupełnienie 3

DALSZE UWAGI O REDUKCJI

(1981) i

Gdy w początkach 1972 roku pisałem powyższe Uzupełnienie, miałem na uwadze dwie rzeczy. Pierwsza z nich to wartość, jaką mają próby przeprowadzenia redukcji, to znaczy czasami niewiarygodne sukcesy takich prób, a także nowe rozumienie rzeczy, jakie one przynoszą. Rzecz druga polegała na tym, że mimo wszystko w istocie nie dysponujemy żadnymi całkowicie udanymi redukcjami, gdzie przez „udane” redukcje rozumiem coś więcej niż tylko uzupełnianie naszych intuicji, naszego rozumienia: mam na myśli takie redukcje, według których można wykazać, że pewna dziedzina wiedzy, na przykład chemia, jest w zupełności wywodliwa z innej dziedziny, takiej jak teoria atomistyczna.

Formułując stanowczą wątpliwość co do tego, czy takie zupełne redukcje w ogóle istnieją, chciałem obalić tzw. „redukcjonizm filozoficzny”, który jest swoistą dogmatyczną antycypacją teoretyczną tezy, że z jakiegoś filozoficznego powodu redukcje prędzej czy później całkowicie się powiodą. Innymi słowy, redukcje te powiodą się dlatego, że wiemy dostatecznie dużo o świecie lub o nas samych, o języku, o nauce, o filozofii czy też sam już nie wiem o czym, aby móc twierdzić, że redukcjonizm jest prawdziwy.

Tym, którzy tak twierdzą, odpowiadam, że nie dysponujemy żadną taką wiedzą i że świat jest o wiele bardziej interesujący i ekscytujący, niż się śniło filozofii redukcjonis-tycznej.

II

Nadal wyraźnie pamiętam podniecenie związane z odkryciem pierwiastka 72 (hafnu) w 1922 roku, które było rezultatem cudownej kwantowej teorii okresowego systemu pierwiastków, sformułowanej przez Nielsa Bohra. Moment ten uznaliśmy za wielką chwilę, w której redukcja chemii do teorii atomów dokonała się. Nadal jestem skłonny twierdzić, że była to największa chwila we wszystkich redukcjonistycz-nych próbach XX wieku, której znaczenie przewyższył być może tylko przełom, jakim było odkrycie struktury DNA przez Cricka i Watsona. Do tej pory mam podręcznik z 1929 roku, w którym ten postęp zobrazowano dramatycznie za pomocą diagramów, które tu zamieszczam (z wdzięczną pamięcią o ich autorze, Arturze Haasie, oraz o moim przyjacielu Franzu Urbachu, który pomagał mu je wykonać)

	I	U a b	III * b	IV a b	V * b	VI A b	VII i b	VIII A		b
1	1H							2 Be
2	3 Li	4Be	SB	60	7N	80	9P	10 Ne
3	11 Na	l2Mg	13 A)	14 Si	15 P	l*S	I7C3	18 Ar
4	J9K 29Cw	20C* 31'Zo	21 Sc 31 G*	22 Ti 32	23 V 33 Am	24 Cf 34 Sc	25 Mn 35 Br .	26Fe 27 Co	28 Ni	36 Kr
5	37 Rb 47 Ag	38Sr 48 Cd	3»V 49 In	40 Zr 50 Sn	41 Nb Al Sb	42 Mo 52 Tc	43M* 53 J	44Ku 45Kb	46 Pd	MI
fi	55 (N 79 Au	56 Ba 80 M«	57—71 nMw*« ***$iti	72 Hf 82 Pb	73 Ta 83 Bi	74 W 84 Po	75 Re 85	78 iH 77 Ir	7 8 Pt	86 Ero
7	87	JWRfi	99 Ac	90 Th	91 Pa	92 U

Tabela 1

System okresowy pierwiastków chemicznych uporządkowanych według ciężaru atomowego oraz według chemicznych i innych własności

¹ Arthur Haas, Atomtheorie, Berlin i Leipzig 1929, s. 35 i 111. [Por. wspomnienia Poppera o Urbachu w Untnded Quest, s. 84, 91 i 128.]