CCF20091002002 tif

kładem może tu pozostać wymienione w punk-: cie (a) starzenie się jako przybywanie lat.

d —- Po czwarte wreszcie, przez samoistność,_: "j a więc i naturalność, danego procesu łub stanu i można rozumieć jego wystąpienie niezależne j od jakiejkolwiek interwencji z zewnątrz, nie l tylko zaś od ingerencji ludzkiej, umyślnej czy nieumyślnej, świadomej czy, nieświadomej, a zwłaszcza niezależne od ingerencji podmiotu przeżywającego dany stan lub proces. Przy- j kładem tak rozumianej naturalności będzie Ą uszkodzenie zegarka, gdy ten sam przestał cho- 3 dzić, mimo iż ani nie upadł na podłogę, ani nie został zanurzony w wodzie, ani nie uległ sil- j nemu wstrząsowi, ani w nim nie przekręcono sprężyny, słowem uszkodzenie, które nie powstało na skutek niewłaściwego obchodzenia się ż tym zegarkiem ani nie zostało przez nikogo umyślnie spowodowane.

C — W wypadkach (B, b) oraz (B, d) przewijało się przeciwstawienie: mimowolny — umyślny. Stanowi ono podstawę kolejnego odróżnienia naturalności od nienaturalnośęi: naturalne — powiadamy — są zachowania lub Ą czynności mimowolne, natomiast nienaturalne są czynności lub zachowania umyślne. Przy takim przeciwstawieniu kichnięcie zaklasyfikujemy jako naturalne, a chrząknięcie jako nienaturalne, bo kicha się mimo woli, a chrzą-ka umyślnie. Widać więc, że przez „zachowanie umyślne” rozumie się tutaj ,,zachowanie powstałe z własnej woli”, a przez „nieumyślne”

— właśnie „zachowanie mimowolne”, a zatem * powstałe bez udziału woli.

D — Od tak rozumianej „nieumyślności” należy odróżnić nieumyślność zachowań lub działań polegającą na tym, iż są one niezamierzone. Umyślne, a więc w tym znaczeniu nienaturalne, będą zachowanie, proces czy działanie podjęte w pewnym celu, dokonane z pewną

intencją. „Umyślne” w sensie (D) są zarazem „umyślne” w sensie (C), ale niekoniecznie na odwrót. Za naturalne w tym znaczeniu uchodzą zatem wszelkie działania czy zachowania nie-* zamierzone, nie podjęte w pewnym celu, po-zbawione intencji, wśród nich zaś zarówno mimowolne, czyli naturalne także w sensie (C), jak powstałe z udziałem woli. Na przykład jako naturalne w obecnym znaczeniu zakwalifikowalibyśmy odczuwanie i okazywanie zadowolenia z błędu czy porażki rywala, pociągające za sobą nieuchronnie tym większe jego przygnębienie, jeśli okazujący zadowolenie robił to wprawdzie z własnej woli, ale bez intencji pognębienia przeciwnika, nie po to, żeby mu sprawić przykrość. Wydaje się, że do tej kategorii naturalności zachowań należą m.in. wszelkie wypadki określane jako górowanie natury nad kulturą.

E — Choć bliskie poprzedniemu, jednak odeń różne, jest przeciwstawienie zachowań lub czynności bezwiednych, to jest takich, z których sobie nie zdajemy sprawy, i na skutek tego — w obecnym sensie — naturalnych, zachowaniom lub czynnościom dlatego nienaturalnym, że odbywającym się z wiedzą działającego lub zachowującego się w taki a taki sposób. Zachowania lub czynności odruchowe mogą, ale nie muszą być bezwiedne. Na przykład oddychanie jest czynnością odruchową, ale nie zawsze jest bezwiedne. Człowiek podczas snu nie zdaje sobie sprawy z tego, że oddycha, gdy natomiast w gabinecie lekarskim usłyszy „proszę oddychać”, natychmiast zaczyr I na myśleć o tym, że oddycha. Jeśli przez ezyn-t ność bezwiedną rozumiemy taką, z której nig-| dy sobie nie zdajemy sprawy, to oddychanie f , przyjdzie: zaliczyć do nienaturalnych, skoro niekiedy jesteśmy go świadomi. Natomiast naturalne, bo zasadniczo bezwiedne, będzie np. to,

t

;    107