CCF20130608006

146 Behawioryzm i fenomenologia

s. 3). Od tego to absurdu ten kształtujący się obecnie nowy nurt ocali naukę o człowieku.

Niefortunnym faktem jest to, że pozwoliliśmy psychologii ograniczać się jedynie do ~bbserwacji zachowania, wydawanych dźwięków, znaków nakreślonych na papierze i tym podobnych rzeczy. Psychologia, w swoich dążeniach do zyskania uznania jako dyscyplina'ściśle naukowa, usiłowała pójść w ślady newtonowskiej fizyki. Oppenheimer;bardzo zdecydowanie skomentował te dążenia, mówiąc:,,najgorszyiTfźliieporozuiTiień będzie, jeżeli psychologia ulegnie wpływowi i ukształtuje siebie na wzór fiz^dcUciaiyczner^    iuTbay/no^-^ zdezald^    fi8. s. n~4T~

Uważam, że panuje tutaj powszechna zgoda, iż jest tcPcfroga, na którą sprowadzał nas logiczno-pozytywistyczny behawioryzm.

Gdy patrzę na hiśtói ię i fiTozofię naukI7tohvjlbąjenfu się, że nauka nie rozwija się inaczej niż poprzez odkrywanie nowych perspektyw, tworzenie nowych teorii i stosowanie nowych metod bez zwracania uwagi na to, czy pasują one do jej obecnego stanu. Mimo iż jest rzeczą oczywistą, że innowacje w zakresie metod, teorii albo perspektyw nie mają same w sobie żadnej wartości heurystycznej, to faktem jest też, że nauka powinna stanowczo zmierzyć się z wszystkim, co mogłoby ograniczać jej cele lub arbitralnie zawężać metody i perspektywy, które mogą wzbogacić wiedzę.

Doceniając cały wkład behawjgryzmu. jestem przekonany, iż czas pokaże niepożądąps_ąkutki ograniczeń, jakie próbuje on narzucić. Ograniczanie się do^mzważamaHećtyhie zewTiefgzme'óbserwowalnych zacho-wań, wykluczanie rozważań na temat całegO-śgiata wewnętrznych zna-czeń, celów i wewnętrznych doświadczeń, uważam'za zamykanie oczu'na rozległe obszary, z którymi konfrontujemy się, patrząc na ludzki świat. Ponadto trwanie przy przekonaniach, które wydają się cechą charakterystyczną wielu behawioryśtówj”o tym, że nauka jest bezosobowa, że wiedza jest_realnie istniejącym bytem, że nauka w jakiś sposób idzie^-do przodu bez subiektywnegcbzaangażowania konkretnych osób - związanych z nią naukowców, uważam za złudzenie.

Dla kontrastu nurt, o którym mówię, spróbuje stawić czoło wszystkim aspektom psychologii. W badaniach naukowych, zam i astr ograniczeń i zahamowań, otworzy się ona na całą gamę ludzkich doświadczeń. Zanalizuje prywatny świat wewnętrznych, osobistych znaczeń, aby odkryć istniejące tam, uporządkowane powiązania. W tym świecie wewnętrznych znaczeń można badać wszystkie kw^ejctórejdla behawioi^stów są pozbawjone_znaczenia - cele, wartości, wybory, spostrzeganie siebie, sposrfźeganiepnjtycliJndywidualne wybSrażerfiETnalemat świata, odpo-.wiedzialność, której sie podejmujemy lub która z siebie zrzucamy, caly fenomenologiczny świat razem ze spajającą go siecią. Żaden aspekt tego świata nie jest otwarty dla radykalnego behawiorysty. A jednak nie ulega wątpliwości, że elementy te mają duże znaczenie dla pełnego zrozumienia zachowania człowieka.

Zarówno dla mnie, jak i dla behawiorystów, jest jasne, że wejście na te obszary, które zawsze były uznawane za sferę subiektywną może prowadzić na grząski teren spekulacji i introspekcjonizmią MarfTjecfnak nadzieję, że uda mi się pokazać, iż niekoniecznie tak musi się zdarzyć, i to właśnie stanowi dobry znak dla przyszłości. Jeżeli nurt ten prowadziłby jedynie do pseudonauki, a obawiam się, że tak właśnie się stało z freudowskimi „odkryciami”, to byłoby to w rzeczy samej tragiczne. Ale istnieje coraz więcej dowodów, że tak nie jest i nie będzie.

Pozwolę sobie wyrazić mój pogląd w sposób jeszcze bardziej zdecydowany. Nie musimy dalej żyć w pełnym ograniczeń świecie psychologii. Rozwój nurtu fenomenologicznego, egzystencjalnego i akcentowanie teorii ,ja", oznacza, że możemy z nową siłą wykorzystać nasze umysły i nasze myślenie, nasze teorie i empiryczne odkrycia do rozwiązywania wszystkich istotnych problemów psychologicznych. Możerhy użyć wszystkich sposobów poznawania, nie tylko tych z góry wyznaczonych. Możemy pozwolić ujawnić się w pełni twórczej myśli psychologów, a nie tylko tej ograniczonej, zahamowanej, tradycyjnej. Jestem przekonany, że psychologia przeżyje nowy okres nieograniczonej wolności, podobny do tego, jaki nastąpił w innych naukach, kiedy stare więzy zostały zerwane, a granice przekroczone. Nie będzie istniał żaden problem, metoda czy perspektywa, która by się nie mieściła w jej zasięgu. Możemy pracować swobodnie i twórczo w celu odkrywania istotnych dla człowieka związków między ważnymi zmiennymi w sferze psychologii.

Nowe Grupy Badanych Zmiennych

Położyłem nacisk na dużą liczbę możliwości, które nowy prąd może wnieść do psychologii jako nauki. Jedną z konsekwencji zaistnienia tego prądu będzie to, że zostaną zbadane zupełnie nowe obszary problemów i zmierzone nowe zmienne. Chciałbym przytoczyć tutaj kilka przykładów, które - jak sądzę - zwiastują przyszły bieg zdarzeń. W każdym z tych przypadków stwierdzamy, że wykonane pomiary posiadają różne cechy akceptowane przez behawiorystów. Są to całkowicie obiektywne pomiary, których wyniki są repiikowalne. Pomiary te stosuje się bez niektórych filozoficznych założeń przyjmowanych przez behawiorystów. Są