cywilneprawomalz5

330 XVI. Małżeńskie ustroje majątkowe

Umowa zawarta bez zgody drugiego małżonka jest czynnością prawną niezupełną (negouwn claudicans), a to oznacza, że brak zgody drugiego małżonka na zawarcie umowy nie powoduje jej nieważności, ale sprawia powstanie tzw. stanu bezskuteczności zawieszonej do chwili potwierdzenia albo odmowy potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Potwierdzenie to może być dokonane również po ustaniu wspólności (na skutek orzeczenia rozwodu, separacji i w razie śmierci małżonka). Skutkiem potwierdzenia umowy przez małżonka jest ustanie stanu bezskuteczności zawieszonej umowy i uznanie jej za ważną od chwili zawarcia {ex tunc). Brak zgody długiego małżonka na zawarcie umowy, a także odmowa jej potwierdzenia lub upływ terminu jej potwierdzenia wyznaczonego przez drugą stronę umowy powodują, że umowa jest bezwzględnie nieważna od chwili jej zawarcia. Jeżeli strona umowy zawartej z jednym z małżonków poniosła szkodę dlatego, iż umowa okazała się nieważna z uwagi na brak zgody drugiego z małżonków i niepotwierdzenia jej przez tego małżonka, naprawienia szkody nie można dochodzić z majątku wspólnego małżonków (art. 41 § 1 k.r.o.), lecz z majątku osobistego małżonka, który zawarł umowę, i ze składników majątku wspólnego, o jakich mowa w art. 41 § 2 k.r.o. Dokonanie przez jednego z małżonków czynności prawnej, należącej do czynności wymienionych w art. 37 § 1 k.r.o., bez zgody drugiego małżonka, powoduje nieważność bezwzględną wymienionej czynności.

Czynności prawne wymagające zgody drugiego małżonka zostały wyróżnione ze względu na ich przedmiot (dotyczące nieruchomości, budynku lub lokalu oraz gospodarstwa rolnego i przedsiębiorstwa), a nadto dotyczą darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych (art. 37 § 1 k.r.o.). Nie ma wśród nich czynności dotyczących ruchomości o znacznej wartości (z wyjątkiem darowizny z majątku wspólnego). Pojęcie „zbycie” (art. 37 § 1 pkt 1-3 k.r.o.) dotyczy każdej czynności prawnej prowadzącej do utraty budynku, nieruchomości, użytkowania wieczystego, prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal, gospodarstwo rolne lub przedsiębiorstwo. Pojęcie „obciążenie”, o jakim się mówi w art. 37 § 1 pkt 1-3 k.r.o., obejmuje jedynie przypadki polegające na ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego.

Czynności prawne wymagające zgody drugiego małżonka nie muszą mieć charakteru odpłatnego lub nieodpłatnego, z wyjątkiem nabycia nieruchomości, użytkowania wieczystego, prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal, gospodarstwo rolne i przedsiębiorstwo. Zgody drugiego małżonka wymaga darowizna z majątku wspólnego, i to bez względu na przedmiot darowizny (nieruchomość, rzecz ruchoma) i bez względu na to, na czyją rzecz jest dokonana.

6

Czy osoba trzecia skutecznie nabywa prawo na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego?

Artykuł 38 k.r.o. wyłącza nieważność czynności prawnej, która została dokonana przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego małżonka, bądź jej potwierdzenia przez drugiego małżonka, gdy na podstawie takiej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona z obowiązku. Wyłączenie takie następuje tylko wtedy, gdy wejdą skutecznie w grę przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nieuprawnioną do rozporządzenia prawem. W zakresie nieruchomości należy mieć na uwadze przepisy o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (art. 5-9 ustawy o księgach wieczystych i hipotece), a w odniesieniu do ruchomości — przepisy o nabyciu rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej (art. 169 k.c.). Skuteczność rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych wchodzi w grę wtedy, gdy w księdze wieczystej jako podmiot prawa, które w rzeczywistości stanowi majątek wspólny, wpisany jest tylko jeden z małżonków. Jeżeli w takiej sytuacji dokona on odpłatnego zbycia nieruchomości, to będzie ono skuteczne również bez zgody drugiego z małżonków i bez potwierdzenia przez niego tej czynności, jeżeli nabywcę chronić będzie rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych. Małżonek, który jest nieujawniony w księdze wieczystej, jako podmiot prawa objętego wspólnością majątkową może zapobiec skutkom rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, występując z roszczeniem o usunięcie niezgodności księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

I 7

Jakie są zasady odpowiedzialności majątkiem wspólnym?

W przypadku kiedy oboje małżonkowie zaciągną zobowiązanie, odpowiadają oni na zasadach ogólnych prawa cywilnego całymi swoimi majątka-