cywilneprawomalz8

336

XVI. Małżeńskie ustroje majątkowe

niezbędne opłaty. Podlegające zwrotowi nakłady i wydatki z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków stanowią wierzytelność wchodzącą w skład majątku wspólnego. Zwrotowi podlegają również wydatki i nakłady poczynione z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny, i to zarówno ze składników bezpośrednio należących do majątku osobistego, jak i ze wszystkich przedmiotów nabytych w zamian za te składniki (surogacja).

Jeżeli dług jednego z małżonków został w czasie trwania wspólności ustawowej zaspokojony z majątku wspólnego, małżonek, który był dłużnikiem, powinien rozliczyć się ze współmałżonkiem proporcjonalnie do jego udziału w majątku wspólnym. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zaspokojenie długu obciążającego majątek wspólny z majątku osobistego jednego z małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej należy z chwilą zapłaty traktować jako nakład z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny. Zgodnie z zasadami określonymi w art. 45 k.r.o. rozlicza się małżonków z przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego, które w sposób bezprawny zostały zbyte, zniszczone lub zużyte przez jednego z małżonków. Dotyczy to także dochodów, które powinny powiększyć majątek wspólny (art. 31 § .2 pkt 2 k.r.o.), ale nie weszły do niego z przyczyn zawinionych przez jedno z małżonków. Również wierzytelność powstała w wyniku pokrycia wkładu jednego z małżonków w spółce cywilnej ze środków z majątku wspólnego będzie podlegać rozliczeniu na podstawie art. 45 k.r.o.

Szczególnym przypadkiem roszczenia jednego z małżonków o zwrot nakładów na majątek osobisty drugiego z nich jest roszczenie z art. 231 k.c. (budowa na cudzym gruncie). Jeżeli bowiem małżonkowie w czasie trwania wspólności ustawowej wznieśli dom na gruncie wchodzącym w skład majątku osobistego jednego z nich, w postępowaniu o podział majątku wspólnego należy ustalić ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu, a następnie ten sam ułamkowy udział w wartości domu oblicza się według cen rynkowych z chwili podziału majątku wspólnego. W przypadku sądowego podziału majątku wspólne rozliczenie, o jakim mowa, powinno być dokonane w tym postępowaniu. Z chwilą wszczęcia postępowania o podział majątku wspólnego odrębne postępowanie w tych sprawach jest niedopuszczalne. Możliwe jest również wcześniejsze dokonanie rozliczeń, tj. przed podziałem majątku wspólnego w drodze procesu jednego z małżonków przeciwko współmałżonkowi.

mm

§st-

m ■

337

XVI. Małżeńskie ustroje majątkowe

•i:. •

■fr

i-

11

Na czym polega zarząd majątkiem i odpowiedzialność małżonków za długi po ustaniu wspólności ustawowej?

- i.

I

f $

Od chwili ustania wspólności ustawowej do zarządu majątkiem, który był tą wspólnością objęty, stosuje się odpowiednio przepisy o zarządzie majątkiem spadkowym (art. 1036 i art. 199-209 k.c.). Wątpliwości budziła kwestia, czy po ustaniu wspólności ustawowej, a przed podziałem majątku wspólnego jedno z małżonków może rozporządzić przysługującym mu udziałem w tym majątku lub też udziałem w tym udziale na rzecz osoby trzeciej. Wątpliwości na tym tle powstawały w związku z treścią art. 1051 k.c. Ponieważ przepis ten dotyczy jedynie spadku, dopuszczalność rozporządzenia, o jakim mowa wyżej, nie może budzić wątpliwości. W razie odpłatnego zbycia udziału w majątku wspólnym nabywca chroniony jest przed ujemnymi skutkami późniejszego ustalenia nierównych udziałów małżonków w tym majątku przepisami o rękojmi za wady prawne (art. 556 § 2 k.c.). Jeżeli jedno z małżonków nie wyraża zgody na wykonanie rozporządzenia rzeczą, która jest objęta wspólnością ustawową, lub na dokonanie innej czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym, małżonek zamierzający dokonać czynności może żądać stosownego rozstrzygnięcia przez sąd. Jeżeli jedno z małżonków, bez zgody drugiego, zbyło przedmiot majątkowy objęty wspólnością ustawową, a nabywca stał się jego właścicielem, to na podstawie art. 169 § 1 k.c. lub na podstawie przepisów o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych — powinien on najpóźniej w postępowaniu o podział majątku wspólnego rozliczyć się z drugim z małżonków z uzyskanej korzyści. Po ustaniu wspólności ustawowej do rozporządzenia przez jednego z małżonków przysługującym mu udziałem w przedmiocie stanowiącym składnik majątku wspólnego należy odpowiednio stosować art. 1036 k.c. Rozporządzenie dokonane bez zgody współmałżonka może się okazać bezskuteczne, jeżeli narusza uprawnienia wynikające z przepisów o podziale majątku wspólnego. Należy zauważyć, że dochody z majątku osobistego jednego z małżonków przypadać będą temu małżonkowi i nie mogą powiększać majątku wspólnego. Każde z małżonków może żądać podziału do użytkowania (quoad usum) rzeczy lub praw wchodzących w skład majątku objętego wspólnością ustawową. Jeżeli małżonkowie dokonali darowizny przedmiotu, który wchodzi w skład ich majątku wspólnego, to po ustaniu wspólności ustawowej odwołanie tej darowizny przez jednego z małżonków może dotyczyć jedynie jego udziału w przedmiocie darowizny.