cywilneprawomalz1

342 XVI. Małżeńskie ustroje majątkowe

Na podstawie ait. 47 § 1 k.r.o. małżonkowie mogą:

• rozszerzyć wspólność ustawową,

• ograniczyć wspólność ustawową,

• ustanowić rozdzielność majątkową,

• ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

Małżonkowie nie mogą jednocześnie co do pewnych przedmiotów majątkowych częściowo rozszerzyć, a co do innych przedmiotów ograniczyć wspólności ustawowej. W umowie rozszerzającej lub ograniczającej wspólność ustawową możliwe jest ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym w chwili uznania wspólności (art. 50’ k.r.o.). Z mocy art. 49 § 1 k.r.o. nie można rozszerzyć wspólności na przedmioty i prawa, które przepis ten wymienia. Skuteczność każdej małżeńskiej umowy zależy od istnienia małżeństwa, a umowa zawarta przed jego zawarciem staje się skuteczna dopiero z chwilą jego zawarcia. Należy dodać, że małżeńska umowa majątkowa może być w każdym czasie zmieniona przez zawarcie nowej umowy, a zmiana może polegać zarówno na zmianie rodzaju ustroju majątkowego, jak i na jego modyfikacji. Małżeńska umowa majątkowa może być w każdym czasie rozwiązana, a strony mogą w niej postanowić, jaki między małżonkami obowiązywać będzie ustrój majątkowy. Małżeńska umowa majątkowa powinna być pod rygorem nieważności zawarta w formie aktu notarialnego.

Małżonkowie (nupturienci) mogą przez umowę rozszerzyć wspólność ustawową na przedmioty i prawa majątkowe stanowiące majątek osobisty każdego z nich. Mogą leż rozszerzyć wspólność na niektóre tylko przedmioty stanowiące majątek osobisty każdego z nupturientów. Granicą umownego rozszerzenia wspólności ustawowej jest art. 49 k.r.o. Należy zaznaczyć, iż rozszerzenie wspólności może również polegać na wyłączeniu działania su-rogacji, o której mowa w art. 33 pkt 10 k.r.o.

Ograniczenie wspólności ustawowej polega na wyłączeniu z majątku wspólnego niektórych jego składników. Jeżeli zatem wyłączenie z majątku wspólnego odnosi się do wszystkich jego składników, nie stanowi to ograniczenia wspólności ustawowej, ale w rzeczywistości jest ustanowieniem rozdzielności majątkowej. W przypadku ogłoszenia upadłości jednego z małżonków ograniczenie zarówno wspólności ustawowej, jak i umownej jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed złożeniem wniosku

\vwvv.!. ex i $ N ex i .pl

0 ogłoszenie upadłości (art. 126 ust. 2 ustawy z 28 lutego 2003 r. — Prawo upadłościowe i naprawcze¹).

Ustanowienie rozdzielności majątkowej w drodze umowy nie jest uwarunkowane koniecznością wystąpienia ważnych powodów. Jeżeli umowa taka zostaje zawarta przed zawarciem małżeństwa, wspólność majątkowa między małżonkami nie powstaje. W wyniku zmiany Kodeksu rodzinnego

1 opiekuńczego dokonanej ustawą z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy — Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw² rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków stała się rodzajem umownego ustroju majątkowego małżonków. Jako uzasadnienie wprowadzenia takiego ustroju majątkowego (na wzór niemiecki) podnoszono, iż majątek małżeński coraz częściej służy celom gospodarczym, które wymagają daleko idącej swobody w podejmowaniu decyzji majątkowych przez małżonka prowadzącego działalność gospodarczą.

Należy zauważyć, iż dopuszczalne jest rozporządzenie w czasie trwania wspólności majątkowej przez jednego z małżonków przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego drugiego z małżonków, co stanowi określoną nazwaną czynność prawną. Do dokonania przesunięć poszczególnych przedmiotów majątkowych w relacji: majątek wspólny — majątek osobisty jednego z małżonków nie jest wymagana w każdym przypadku forma aktu notarialnego, a wystarczy zachowanie formy wymaganej dla danej czynności.

Skuteczność małżeńskiej umowy majątkowej wobec osób trzecich uzależniona jest od wiedzy tych osób o fakcie zawarcia tej umowy oraz jej rodzaju. Małżeńska umowa majątkowa jest skuteczna względem innej osoby wtedy, gdy ojej zawarciu oraz rodzaju osoba ta powzięła wiadomość przed powstaniem przysługującej jej wierzytelności (art. 47' k.r.o.). Jeżeli zatem zawarcie przez małżonków umowy majątkowej nie było wiadome innej osobie, to stosunki majątkowe małżonków względem tej osoby ocenia się tak, jakby postanowienia umowy godzące w jej interes nie istniały. Z uwagi na bezskuteczność postanowień takiej umowy znajdą zastosowanie reguły dotyczące ustroju majątkowego, jakiemu małżonkowie podlegaliby, gdyby nie zawarli umowy. Wydaje się, że w tej sytuacji nie zachodzi potrzeba kierowania

Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.

Dz.U. Nr 162, poz. 1691 ze zm.