DSC03133 (2)

118    Jerzy Bartmiński

mówiących, układają się w swoiste konfiguracje i tworzą swoi&itJfl pojęcia; po drugie — o treść, jaką się orzeka o przedmiocie ogiafau go od określonej -,stmny" _r)nhrym określeniom dla Wyj?ń)tcró.|aM o czym myślimy używając terminu „perspektywa”, byłby I

—    w takim znaczeniu, w jakim używamy tego słowa w kontek»dP typu: „kraj największy pod względem liczby mieszkańców i wielka® terytorium”, „interesujący pod względem politycznym, ale słaby anj* 1 tycznie”, „zero pod względem moralnym, zawodowym i umysłów,« itp. Perspektywa rysuje się jako całościowy efekt ujmowania prał miotu pod różnymi, uzupełniającymTsię względami!

Na gruncie procedur analitycznych chciałbym omawiane pojęcit wiązać z takim sposobem eksplikowania haseł, który polega 1 odkrywam® aspektowego (kategorialnego, „fasetowego”) powiązana cech przypisywanych przedmiotowi hasłowemu i na ustalaniu liczby, kolejności i globalnej struktury tych „faset”¹² w językowo-kulturowq wizji przedmiotu. W tym sposobie rozumienia perspektywa zależy oczywiście od punktu widzenia, ale równocześnie w samej „perspektywie” mogą się pojawiać różne punkty widzenia.

Jest rzeczą oczywistą, że w każdym przypadku liczą sięje aspekn przedmiotu, które są ważne dla użytkowników iezyHT5n. twotą obiektywnie (społecznie) utrwaloną, wewnętrznie spójną struktią poiecjaT Te^właśme aspekty — jako doniosłe kulturowo i języków

—    powinny być systematycznie uwzględniane w objaśnieniach słownikowych. Praktyka leksykografów nie spełnia tego wymogu. Zwróciłem na to uwagę przy omawianiu definicji źrenicy. Wróćmy do temats na innym przykładzie. W Słowniku języka polskiego pod red. W.Doro-szewskiego (SJPD) gwiazda została zdefiniowana jako 'ciało niebieskie świecące, złożone z gazów, o budowie podobnej do naszego Słońca Tymczasem w kompetencjach normalnego użytkownika języka polskiego nie tylko nie mieści się szczegółowsza informacja o tym, z czego składa się gwiazda i jaką ma wewnętrzną budowę (należy to do wiedzy specjalistycznej), ale nawet nie pojawia się samo pytanie „z czego jest złożona gwiazda” i , jaką ma budowę”. Chcąc zastąpić modd definicji scjentyczny modelem opartym nie tylko na potocznej wiedzy o świecie, ale też na potocznej strukturalizacji tej wiedzy (por. Bartnuś-ski 1980,1984,1988b; Wierzbicka 1985) powinniśmy w definicji gwiazd)

» umieścić takie „aspekty”, jak [wygląd] i ew. [liczebność], [mkjicH ■ [czas występowania], [działania ]. Treściowe wypełnienie uch aipd-

I

I

i