DSC03124

110 Jerzy BartnunSKi

dają się z materiału językowego wyanalizować, oraz rozpatruję sposób stosowania tych pojęć do analizy wybranych grup leksyki polskiej.

Przez językowy obraz świata rozumiem zawartą w języku interpretację rzeczywistości, którą można ująć w postaci zespołu sądów o świecie. Mogą to być sądy bądź to utrwalone w samym języku, w jego formach gramatycznych, słownictwie, kliszowanych tekstach (np. przysłów), bądź to przez formy i teksty języka implikowane.³

W powyższym sformułowaniu akcent pada na wyrażenie „inter-vpretaqa”. Nierzadko mówi się o językowym obrazie świata jako odbiciu rzeczywistości (por. EWOJP 1978, s. 143) jednak teza o odbiciu obiektywnie istniejącej rzeczywistości w języku — np. już dość Jawno zakwestionowana na gruncie semiotyki radzieckiej (Iwanow, Toporow 1965, s. 6-7) — nie da się utrzymać nie tylko ze względu na istnienie w języku nazw ogólnych i abstraktów, czy nazw przedmiotów kulturowych i społecznych (np. istot religijnych, prądów literackich, postaw i zachowań ludzkich), lecz także ze względu na właściwości semantyczne słownictwa nazywającego przedmioty jak najbardziej konkretne, doświadczane percepcyjnie.

Słońce i księżyc, woda, wiatr i ziemia; ręka, oko, serce i nerki; kq-kol. bławatek, pies — to nie tylko etykietki denotujące obiektywnie istniejące rzeczy, lecz wyrażenia i przyporządkowana im określona treść semantyczna (konotacja⁴), oparta na swoistej segmentacji i kategoryza- j cji zjawisk dokonywanej przez umysł człowieka. Słowa nie odwzorowu-ją rzeczy „fotograficznie”, lecz raczej „portretują” je mentalnie. Defr I niowanie także takich słów wymaga równorzędnego uwzględnienia I zarówno cech percepcyjnych (bławatek jest niebieski), jak funkcjonał- i nych (bławatek jest chwastem) i relacyjnych (bławatek rośnie w zbożu}, 1 a więc takich, które wiążą się z ustalanym przez człowieka stosunkiem I rzeczy do innych rzeczy oraz do niego samego i ludzkim wartoś-1 ciowaniem tych rzeczy. Utrwaloną w języku charakterystykę rzeczy I

—    określaną niekiedy jako wyobrażenie (Putnam), projekcja (Jacken-H doff), kreacja (Kwaśnica) — najlepiej oddaje właśnie termin interpreta- H cja. Zachowuje on — postulowaną przez R. Grzegorczykową (1987) S

—    równowagę między epistemologicznym obiektywizmem (świat ist- ■ nieje realnie i jest poznawalny) a subiektywizmem (świat jest per-™ cypowany przez człowieka w sposób swoisty), podkreśla zarazem9 aktywność ludzkiego poznania i języka w stosunku do świata.