DSC03935 resize

328

Tadeusz Malinowski

też ów bardzo ogólnie traktowany charakter ceramiki wschodnio-pomorskiej z okresu halsztackiego C nie zawiera w sobie takich odmienności, które można byłoby uznać za istotne dla wydzielania jej z ram kultury łużyckiej. Pragnę jednak wskazać i na tę okoliczność, że bardzo zbliżoną sytuację można dostrzec również później, w okresie halsztackim D, gdy nadal spora część ceramiki wykazuje — zwłaszcza w obrębie osiedli wiele rysów kultury łużyckiej (np. J. Kostrzewski 1958, s. 214). Dzieje się tak zresztą nie tylko na Pomorzu Wschodnim; oto niedawno został nawet postawiony zarzut (H. v. d. Boom 1981, s. 231    232), że brak jest kryteriów wyróżniania ceramicznych materiałów

kultury łużyckiej i kultury pomorskiej w odniesieniu do kilku dawniej odkrytych osad kultury pomorskiej z Wielkopolski i południowych rejonów Pomorza (J. Kostrzewski 1939, s. 273 —292), że jest to ceramika bez mała identyczna. Można także spotkać się z sytuacją odwrotną, że wśród materiałów ceramicznych bezsprzecznie związanych z kulturą łużycką natrafia się na takie, które znalezione osobno, byłyby przypisane kulturze pomorskiej. Myślę tu np. o części ceramiki z grodziska kultury łużyckiej w Słupcy, w woj. konińskim^{1 2} (T. Malinowski 1958, s. 16    18,28 i 93) oraz o naczyniu w kształcie typowego klosza, odkrytym na

grodzisku kultury łużyckiej w Komorowie, gm. Kaźmierz, w woj. poznańskim (T. Malinowski 1973, s. 90).

Wracając jednak do spraw Pomorza Wschodniego w okresie halsztackim C pragnę podkreślić, że bardziej szczegółowo traktując ówczesną ceramikę, dostrzegamy w niej pewne odmienności w odniesieniu do ceramiki wcześniejszej. Oto bowiem w znanych już od IV okresu epoki brązu płaskich pokrywach obejmujących popielnice (J. Kostrzewski 1958, s. 67 i 212), a także w płaskich pokrywach wpuszczanych w otwór popielnic, jakie były znane wcześniej, bo w V okresie epoki brązu, lecz na Pomorzu Zachodnim (J. Kostrzewski 1958, s. 127 i 212), pojawiają się obecnie parzyste otwory. Wskazywałem już (T. Malinowski 1979, s. 103; 1981a, s. 211—213), że zjawisko umieszczania parzystych otworów było znane w odniesieniu do mis i tzw. talerzy ozdobnych u schyłku epoki brązu w kulturze łużyckiej, lecz na Pomorzu Zachodnim i na Pomorzu Zaodrzańskim oraz na terenach nadłabskich i nadhawelań-skich. Na Pomorzu Wschodnim pojawia się ono dopiero w okresie

1

'Fakt ów nie został wyraźniej odnotowany w przytoczonej publikacji miirruliw n Słupcy, choć w trakcie opracowywania przeze mnie ceramiki o powierzchni obmatywano

2

obrzucanej, zdobionej niekiedy poziomymi listwami i guzkami glinianymi. wprost zapytany przez prof. J. K ostrze wHk logo (niewątpliwie doskonałego prtccicł znawcę materiału ceramicznego kultury łużyckiej i kultury pomorskiej), skąd mam ląkich ..podkloazowców".