elementy kompozycji fotograficznej8

Należy Jednak zaznaczyć, że różni widzowie wybierają różne kierunki oglądania dla tych samych obrazów, ale wszyscy zachowują zasadą — od plam o dużej ciężkości do plam „lekkich".

Niezależnie od tematu zdjęcia i układu wzajemnego poszczególnych elementów istnieją pewne stałe tendencje, kierunki oglądania obrazu.

Zasadniczo mamy podświadomą skłonność oglądania obrazu od lewej do prawej strony, względnie od góry do dołu, przy czym pierwszy kierunek dominuje przy oglądaniu obrazów w ramce poziomej, drugi — przy pionowej. Kierunek ten nazywamy k i e-runkiem naturalnym. Dzieje się tak dlatego, że czytając pismo czy druk, wodzimy wzrokiem z lewa na prawo, zaś wiersze następują po sobie w kierunku od góry do dołu. Kierunek czytania, funkcja tak często przez nas powtarzana, stał się naszym nawykiem przy oglądaniu, zresztą nic tylko dzieł sztuki. Nawyk ten Jest przyczyną, dla której, Jeśli nie ma specjalnie silnych bodźców, wzrok nasz automatycznie pada na lewą, gómą ćwiartkę obrazu. Tu szukamy „początku" obrazu. Ponieważ w każdej ćwiartce znajduje się punkt mocny, możemy nasz temat główny na tym punkcie umiojscowlć. Jeśli obraz jest w ten sposób skomponowany, że temat

główny choćby częściowo pokrywa się z górną lewą ćwiartką obrazu, posiada on prawic zawsze charakter statyczny, spokojny. Wzrok nasz z łatwością znalazłszy temat główny, w sposób uwarunkowany nawykiem w naturalny dla siebie sposób dąży na prawo, z tendencją ku dołowi, czyli w kierunku „naturalnym". Często ślizga się wzdłuż przekątnej, co jest jeszcze jednym argumentem, dowodzącym zalet kompozycji skośnej. Natomiast ujęcie przedmiotu przez umieszczenie go z prawej strony obrazu, daje nam wrażenie, że plama Jego „dąży" na lewo, czyli w kierunku odwrotnym do kierunku naturalnego. Wywołuje to wrażenio niepokoju i podkreśla dynamikę układu. Kierunek ten nazywamy kierunkiem wstecznym.

Wyżej wymienione „dążenie" jest zjawiskiem oddzielnym, o którym Jeszcze będziemy mówili. Wynika ono z faktu, że wzrok oczekuje najczęściej od elementu obrazu, że ten będzie „dążył", posuwał się w stronę wolnego pola, lub nawet takiego pola. na którym znajdują się elementy uzupełniające, mniej ważne.

Zasada ta ma specjalne znaczenie dla przedmiotów posiadających konkretny kierunek, czyli posiadających swój „przód", jak wóz, strzała, zwierzę, a szczególnie twarz ludzka, jak zresztą 1 cała postać. Człowiek, mający na zdjęciu twarz zwróconą w prawą stronę robi wrażenie spokojniejszego, bardziej statycznego. Przy zwrocie twarzy w lewo, nabiera cech dynamicznych. Podobnie jest z innymi tematami. Jeśli np. chcemy pokazać człowieka idącego pod wiatr, powinien on iść od prawego — do lewego boku obrozu.

Należy przy sposobności stwierdzić, żc znaczna większość fotogramów, wykonanych przez artystów europejskich posiada kierunek naturalny, z lewej do prawej.

79