filo23

/graniczna, gdyż Inaczej wyczerpałaby się. Nieograniczony rozrost przyrody wskazywał mu, że I irla przyrody musi być nie ograniczona. Więc własności zasady ustalał nie na podstawie urwacjl, jak Tales, lecz na drodze dedukcji. Przez rozumowanie dochodził do tego, Jaka zasada być musi, aby mogła z niej powstawać przyroda. Wynik rozumowania wydaje się być śmiały. Koncepcja br/kresu zadziwia w'tak wczesnej fazie myśli filozoficznej. Jednakie nie była na owe czasy wyjątkowa.

Ilawet mitologicznie kosmooonle wywodziły świat z bezkresu, bezgranicznego chaosu. Wczesna myśl lliccka, może pod wpływem Wschodu, operowała pojęciem bezkresu, I nieskończoności. Później zaś iirly stała się samodzielna, zaczęła się skłaniać do stwierdzenia, że zasada bytu jest właśnie skończona ■ 1 określona. .    ...    •    . w..    ;

Piryroda powstaje z bezkresu- ale w Jaki sposób powstaje? Jak odbywa się przekształcenie materii? To było drugie wielkie zagadnienie Anaksymandra 1 Innych filozofów z Miletu, Tales, choć nie ma na'to wyraźnych świadectw, wyobrażał scible zapewne rzecz w sposób najprostszy, Jako proces przemiany, z transformacji jednej rzeczy w drugą, woda, którą było na początku przemienia się w ziemię, powietrze i wszystko lnne.(Analcsyinander rozumiał sprawę w bardziej uczony sposób, starożytny historyk filozofii |>owlada, iż„ przypuszczał, że stawanie się odbywa się nie przez przemianę żyWlolów, lecz przez wyłanianie się przeciwieństw", llależą' to lak rozumieć, w pierwotnym bezkresie zawarte były wszelkie . pizeciwleństwa, w przyrodzie zaś szy Już wzajem oddzielone, zatem - oddzieliły się w procesie powstawania przyrody. Proces ten polega wtedy na wyłanianiu się przeciwieństw. Co powoduje ten pioces? Powoduje go wieczny ruch. Ruch nieodlączony od materii. Przebiega on według właściwego sobie prawa. Pisze o tym Arystoteles : „ z czego powstało to, co Istnieje, w to samo się też obraca przez zniszczenie koniecznego prawa. Anaksymander wyrażał myśl tą w swym poetyckim Języku .    .

rilóyvll, Że jedno druglemU płaci karą Ipoluitą za niesprawiedliwość czasu'".

(Anaksymenes zachorzał zasadniczy pogląd swego poprzednika: że świat Jest bezkresny, I że ruch Jest • wleczliy.)Lecz gdy tamten zasady bezkresnej rozmyślenie nie określił bliżej ( zapewne w przekonaniu, " , że Jeśli materia Jest hezkresna, to leż Jest nieokreślona", ten utożsamił Ją z pewną określoną I znaną z doświadczenia materią: 2 powletrzern.^Powietrze zajęło w poglądach Anaksyrrienesajmlejsce analogiczne do tego jakie woda zajmowała u Talesa. Olanego właśnie powietrze? Bo ono Jedno wśród,

- wszystkich rodzajów materii zdawało się być Ilościowo nieskończone. Wydawało się, że wypełnia —•bezkres. Po drugie musiało yryplynąć na wybór greckie przekonanie. Że dusza nie Jest 1 natury swej

_____różna nd powietrza. Jeśli wlec dusza utrzymuje dala przy życiu, to znaczy że utrzymuje Je przy życiu

—ipowiehza. A hllozolstyczny sposób myślenia wymagał od zasady, aby stanowiła nie tylko masę ' Wśżfećhśwlata, ale też i silę, która go ożywia. Trzecim wreszcie I zapewne.głównym argumentem za .„lezą.Anaksymenesa musiała być łatwa zmienność powietrza, pozwalająca; względnie najłatwiej

wyobrazi sobie, że powstały z niego wszystkie przedmioty,    y;

Pogląd Anaksyrnenesa na zasadę świata nie zawiera nic szczególnego, ale.nie w bym leżał punkt . ""Ciężkości Jego filozofii. Miał temperament raczej fizyka nie filozofa, więcej niż ogólną teorią, zajmował się szczegółowymi zastosowaniami. I w tym zakresie dokonał rzeczy godnych pamięci.

(Herakllt Wytworzą') doktrynę podobną do jońsklej, I ori szukał ,(archd” i znalazł ją w innym Jeszcze .rodzaju materii: \y ognlu^Ogleń staje się morem, powietrzem, ziemią I znowu z powrotem ogniem. Przemiany ognia odbywają się a dwóch drogach, „w dól" I „ w górę": spływając z górnych swydj siedzib ogień zmienia się w powietrze, ono 2nowu opadając skrapla się w wodę, a woda spływa na ziemię I wsiąka na nią, ale znów ziemia paruje, wyziewy Jej tworzą wodę, ta przetwarza się w chmury 1 * wrBta wreszcie do górnej ojczyzny jako ogień, kierunki są dwa, ale „droga, w dól I w górę jest jedna", * ,• • • Jak powiada tajemniczo brzmiący,.ale prostą myśl wyrażający fragment Herakllta. Jego teoria ognia lik' wybiera poza filozoficzny pozlorn Jończyków. Jeśli zaważył w dziejach filozofii, to dlatego, że do • niej dodał własną doktrynę Innego już pokroju.    •    ^:

(Rozważał bowiem nie tylko początek przyrody, ale 1 jej własności. I znalazł, że zasadniczą jej własnością jest zmienność. Obrazem rzeczywistości Jest- rzeka. Wszystko płynie, nic nie trwa, „ niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeld", bo Już Inne napłynęły w nią wody. Obrazem l/ri zywlslośd jest również Śmierć: .. obawiamy się jednej śmierci, a Już wielu śmiercią ulegliśmy". Dla duszy jest śmiercią stać się wodą, ale wody jest śmiercią stać się ziemią”, natura jest ciągłą śmiercią I ‘ ciągłym rodzeniem się, ta sama natura Jest ciągle Inna:    do tej samnj rzeki wstępujemy I nie

wstępujemy". Nie możemy powiedzieć, że Jesteśmy, bo (.Jesteśmy I nie Jesteśmy zarazem”, prawdą Jiwl tylko, że się zmieniamy .^Wprawdzie niekiedy neczy żdają się trwać, ale trwanie Ich jest /luibrnlem. Nie ma neczy o stałych własnościach, nie rna bytu, jest tylko stawanie się. Ta teoria pu\v:,m hnej zmienności, len „wariablllzm" powszechny Jest najbardziej znanym poglądem Herakllta I nhtyni.il Jego kpię: nazywany jest heraklltyzmem, choć zawiera jedną tylko z części składowych Jego j ą filozofii.    '    •':.?    ...' y

Źródła marksizmu    • A k

Teoria Marksa, nazwana przezeń "materializmem historycznym", ^Q przez Engelsa "socjalizmem naukowym" lub "materializmem dialektycznym", opiera się na heglowskiej lezie, że historin przejawia się w dialeklyccu ścieraniu się przeciwstawnych sil, llegcl jtyj-, ' fllozorem idealistycznym i uważni, że świat niulerinhiy^jest śu/ialtu.rL-pctznró.W.jmliiini ist— rż^rCżywćśUrśc^jeli idealno. ■ Miukajźząąd^tpwaJ__na potrzeby_sv.^,oię_ga_syslemAL_pQię' ic

fp_:.

Or

yi/Uiiffę Y-śą-ćI

brspiracjc

> loloi 'cl ^ ij oce6f..-u(.a,

i }(Ty~Q^c*O

o-

•    -    ..    .    M-v

Klyśl Marksa rozrwijala się pod wpływem dwóch sprzecznych lendencji - uelcnnmtzn. ałctywizmu. Z jednej strony Marks wierzył, że historią i rozwojem społeczeństw rządzą pra va deterministyczne, a studiowanie luslorii powoli poznać je i przewidywać przyszłe zmiany, 7. drugiej zaś uważni, że mimo 'wszystko można tę historię zmieniać - filozofowie dotąd ty ku objuśuiuli świat, chodzi jednak o to, by go zmieniać.

I,

o'^ryl ^l~-

. y

en i i

~3jnlelcTy]u, pdrzficirjedimk idealizm lleght_K7uitynuu'wiil tu mulet inlislyczne idee Ludwika 'Feueiljidia. PorJolime jnk~Hegel T inni filozofowie, Mnrlcs odróżnia! pozory id rzeczywialości, jednak jego zcltruieiri lylko uwarunkowane historycznie i społecznie ideologie Uniemożliwiają ludziom jasny ogląd warunków materialnych w jakich żyją.

Ważny wpływ na poglądy Marksa wywarło dzieło Engelsa Położenie klasy robotniczej w Anglii w 18*14 roku (1845), klóre iiiisuuęło Mjpksowi koncepcję walki klasowej i pogląd, te kłusa robotnicza jest silą społeczną, która dokona rewolucji.

. Najważniejsze pojęcia •,

■ Marks rozważał pioblein alienacji - dolcontrjąr. kolejnego zapożyczenia od klegla dokonał jego i ieinterprelacji w duchu materializmu. Według Marksa sytuacja, gdy kluś rezygnuje z własnej siły roboczej - własnej zdolności prz^k^zjalciiiiją_śwj^la~~leŁr równaznacziie.z alrnharją. swój ej natury. Marks opisał formę alienacji jako fetyszyzm towarowy - jego zdaniem ludzie nBbinrąjąjpTZelTonaBia, że rzeczy, klóre wytwarzają, oraz narzędzia produkcji'mają samoistną wartość, a nie włożona w produkty siła robocza i wtedy sprowadzają stosunki społeczne do. wymiany handlowej.

'Rola ideologii

"Cierpienie religjjnęjest jednocześnie wyrażeni rzeczywistego cjcjpjćuia i protestem przeciw uicuiu. Rcligja jest ulgą"a]a_udręezotfeGo stworzenia, sercem wświecie pozlrawitrnym serca i duszą pośród bezdusznych wanulków R ć I i g iaj e s4_opi u i nj ml 11."    '

Wpływ Hegla na Marksa

Filozofia Hegla jest. kluczowa dla zrozumienia dalszego rozv.'oju nicmiecldej fi łozo lii, w tym myśli Karola-Marksa. Trzy' pojęcia heglowskie: alienacjo , uprzedmiotowienie (rei(ikiicjn) i rozwiązanie . sprzeczności stanowią punkt wyjścia filozofii marksistowskiej. Alienacja ozuacza pozostawanie w sianie kouflilrtu z innymi ludźmi, który rozgrywa się lalcże w ir i "wnętrzu. Prowadzi ona dó uprzedmiotowienia: człowiek postrzegając społeczeństwo, prawo i porządek moralny jako aolngonislyczne siły zaczyna traktować ludzi i społeczeństwo jak t „przedmioty".Według Hegla człowiek może jozwjązać tę sprzeczność, kiedy zda sobi-j sprawę, że sta! się obcym w stworzonym przez siebie świecie i wlrroczy na drogę budowani t samoświadomości. Marks uzna alienację i rciiTkację relacji międzyludzkich za produl t kapitalizmu, a rozwiązanie tej sprzeczności zobaczy w rewolucji socjalistycznej.

W

_