kpiup0052

1. Wytyczne do konstruowania przyrządów precyzyjnych 36

Tablica 1.6. Najmniejsze tolerancje części wykrawanych

Rodzaj wykrojnika	Najmniejsza tolerancja części* mm
Wykrawanie swobodne	±0,15 - ±0,3
Wykrojnik wielotaktowy:
- z kotkiem ustalającym	±0,10^+0,15
z nożami bocznymi	±0,08^+0,12
Wykrojnik jednoczesny	±0,03— +0,05
Wykrojnik precyzyjny z dociskaczem
z granią	±0,01-+0,04

Rys. 1.20

Wykrawanie otworu: a) w chwili przekroczenia granicy plastyczności, b) kształt otworu, c) kształt wykroju; 1 — blacha wykrawna, 2 ■ - stempel, 3 — matryca; wymiar d₁ wykroju większy niż d₂ otworu

brzegi wykroju i blachy, z której go wycięto, są charakterystycznie odkształcone (rys. 1.20). Przy krawędzi części tnącej (matrycy i stempla) występuje zaokrąglenie powierzchni przecinanej (punkty a i b), a na boku wykroju i blachy, z której go wycięto, jest widoczny gładki, porysowany wzdłużnie błyszczący pasek (c i d) i dalej powierzchnia rozrywanego materiału, chropowata, niekiedy z wyrwaniami (e i /), pochylona pod kątem ot, wynoszącym w materiałach miękkich około 5b-6°, a w twardych — około 4°. Wysokość / wspomnianego zaokrąglenia jest szczególnie duża na ostrych narożach. Na bokach wykroju / = 0,1 -+0,15g, a na narożach nawet l = 0,15 -b 0,3 5g (wartości mniejsze odnoszą się do materiałów twardych, mniejsze do miękkich). A zatem brzegi otworu i elementu wykrawanego są cieńsze od grubości blachy. Zarówno ze względu na opisane zjawiska, jak i na trwałość wykrojników należy unikać wykrawania elementów z ostrymi narożami w blachach o średniej grubości (g & 1 mm), a zwłaszcza w blachach grubych (g > 2 lub 3 mm) i stosować (gdzie tylko jest to możliwe) naroża zaokrąglone (rys. 1.21). Opisane zjawiska są nieznaczne w blachach cienkich (grubość poniżej 0,5 mm). Krawędzie robocze blach wykrawanych na wykrojnikach wielotaktowych i jednoczesnych obrabia się dodatkowo skrawaniem lub wygładzaniem na specjalnych wykrojnikach. Natomiast krawędzie wykrojów wycinanych na wykrojnikach precyzyjnych z dociskaczem z granią mają powierzchnię prostopadłą do powierzchni wykroju (R_a = 0,32 -b1,25 pm, R_z = 1,6 -b 6,3 pm). Jednak w przypadku tych wykrojników jest wymagane zastosowanie specjalnych pras.

Rys. 1.21

Zaokrąglenie naroży elementu z grubej blachy

's_