Kukułka7

VII. Tworzenie oraz funkcjonowanie instytucji międzynarodowych

na tematy ekologiczne doprowadziły do postępu w instytucjonalnym zabezpieczaniu ochrony środowiska na szczeblu poszczególnych państw i w skali międzynarodowej. Niektóre rządy przyjęły specjalne programy ochrony środowiska lub utworzyły odrębne resorty do zajmowania się tymi sprawami. Były też państwa, które znowelizowały w tym celu swoje konstytucje, wprowadzając do nich odpowiednie normy ekologiczne. Zawarto też kilkanaście porozumień międzynarodowych i konwencji, regulujących zasady, cele i dziedziny współpracy międzynarodowej na rzecz ochrony i. polepszania środowiska. W wielu porozumieniach i protokołach doszło do przystosowania norm powszechnego prawa ekologicznego do regionalnych potrzeb ochrony środowiska lądowego i morskiego na obszarach Europy, Afryki, Azji i Pacyfiku. Zinstytucjonalizowały się także regionalne i subregionalne konferencje ministrów ochrony środowiska.

W skali globalnej utworzono Międzynarodową Fundację Środowiska Naturalnego i Osiedli (1974). Międzynarodowy Instytut Ochrony Środowiska (1988), Międzynarodowe Stowarzyszenie Ochrony Środowiska (1989), Międzynarodowy Program Edukacji Środowiskowej (1975), Globalny System Monitoringu Środowiska (1976), Globalne Ułatwienia Środowiskowe (1991) i Komisja NZ do Spraw Trwałego Rozwoju (1992). Duże znaczenie dla funkcjonowania wszystkich instytucji zajmujących się problematyką ekologiczną miało upowszechnienie i utrwalenie koncepcji „trwałego rozwoju A wysuniętej przez Raport Brundtłand z 1987 r. oraz rozwiniętej przez I Szczyt Ziemi w Rio (czerwiec 1992) i TI Szczyt Ziemi w Johannes-burgu (wrzesień 2002).

3. Funkcje instytucji międzynarodowych

Ważne przemiany we współczesnych stosunkach międzynarodowych. tzn. takie, które powodują innowacyjne przekształcenia różnych zakresów ładu międzynarodowego, mają zawsze charakter instytucjonalny, gdyż wywołują zmianę ich struktury instytucjonalnej. Zmiana ta przejawia się w postaci przekształceń lub upadku instytucji istniejących, albo powstawania instytucji nowych. Może też zazna

no

WeW -

v£>'

W

czyć się wzrostem lub osłabieniem wpływu instytucji na środowisko międzynarodowe, albo wzrostem lub osłabieniem środowiska na instytucje międzynarodowe. Wpływ ten może być stabilizujący, równoważący i integrujący. Mówimy wtedy o wpływie pozytywnym. Może też być negatywny, jeśli ma charakter destabilizujący i dezintegrujący.

Wpływ środowiska na instytucje międzynarodowe jest wyraźny zarówno w momencie ich tworzenia, jak też w toku ich funkcjonowania. Tak np. w świetle procesów globalizacyjnych możemy stwierdzić, że środowisko rozwiniętych i bogatych państw Północy krępuje i hamuje rozwój instytucji wyrażających dążenia państw słabo rozwiniętych i. biednych Południa do likwidacji asymetrii rozwo-jowo-cywilizacyjnych i informacyjnych. Wpływ ten dokonuje się poprzez czynniki informacyjno-propagandowe, ekonomiczne, naukowo-techniczne, geograficzne, strategiczne i inne, które inaczej oddziałują w ramach stosunków między podmiotami będącymi współtwórcami danej instytucji, zaś inaczej w stosunkach między nimi a zewnętrznym środowiskiem międzynarodowym,

Dynamika funkcjonowania instytucji międzynarodowych rodzi się - jak to słusznie stwierdził' socjolog stosunków międzynarodowych, Marcel Merle - z kontrastu między dwoma typami środowiska, tzn. środowiska zewnętrznego i wewnętrznego poszczególnych instytucji, Albowiem w pierwszym przypadku stosunki podmiotów odpowiadają z reguły zasadom suwerennej równości państw i solidarności grup społecznych, w drugim natomiast stosunki są wypadkową układu sił oraz dążeń do zdobywania określonej przewagi. Dlatego instytucje częściej znoszą presję środowiska zewnętrznego niż są w stanie wpłynąć na jego zmianę.

Analiza dziejów instytucjonalizaeji życia międzynarodowego dowodzi, że środowisko zewnętrzne ma niewątpliwy wpływ na funkcjonowanie instytucji międzynarodowych. Każda zmiana układu sił w środowisku oraz stosunków między środowiskiem a zbiorowością popierającą daną instytucję wywołuje zakłócenia w realizacji jej funkcji, a nawet może zagrozić jej istnieniu. Wszelkie bowiem naruszenie ładu międzynarodowego prowadzi nieuchronnie do podwaźa-

141