MBJ F � Saussure [ tekst na 1 zajecia]7

go porównać z pismem, alfabetem głuchoniemych, symbolicznymi obrzędami, formami towarzyskimi, sygnałami wojskowymi itd., itd. Jest on tylko najważniejszym z tych wszystkich systemów.

Można więc sobie wyobrazić naukę badającą życie znaków w obrębie życia społecznego; stanowiłaby ona część psychologii społecznej, a co za tym idzie, psychologii ogóhiej; nazwalibyśmy ją semiologią*¹⁸ (od gr. semeton 'znak’). Nauczyłaby nas ona, na czym polegają znaki i jakie prawa nimi rządzą. Ponieważ nauka ta jeszcze nie istnieje, trudno powiedzieć, czym ona będzie; ma jednak prawo do istnienia i miejsce wyznaczone z góry. Językoznawstwo jest jedynie częścią tej ogólnej nauki; prawa odkryte przez semiologię dadzą się zastosować do językoznawstwa i w ten sposób zostanie ono związane z jasno określoną dziedziną w całości faktów społecznych

Określenie dokładnego miejsca scmiologii ** należy do psychologa; zadaniem językoznawcy jest zdefiniowanie tego, co czyni z języka specjalny system w⁷ całości faktów⁷ semiologicznych. Zagadnienie to podejmiemy dalej; tu zapamiętajmy tylko jedno: jeżeli po raz pierwszy mogliśmy wyznaczyć językoznawstwu miejsce w⁷śród innych nauk, to dlatego żeśmy je powiązali z se-miologią.

Dlaczego semiologią nie jest jeszcze uznana za naukę autonomiczną i mającą jak wszystkie inne własny przedmiot? Dlatego że obracamy się w⁷ błędnym kole: z jednej strony, mc nie nadaje się lepiej niż język do wyjaśnienia natury problemu semiologicznego; aby jednak ten problem postawić właściwie, należałoby badać język sam w sobie;; otóż dotychczas podchodzono do niego niemal zawsze w związku z czym innym, z innych punktów⁷ widzenia.

Mamy do czynienia przede wszystkim z powierzchowną koncepcją szerokich mas: w⁷ języku widzą one wyłącznie nomenklaturę (zob. s. 89), co z góry wyklucza wszelkie badania nad jego prawdziwą naturą.

Z kolei spotykamy punkt widzenia psychologa badającego mechanizm znaku u jednostki; jest to metoda najłatwiejsza, lecz nie wykracza ona poza wykonanie indywidualne^1!> i nie dochodzi do znaku, któiy jest z natury społeczny.

Dalej, jeśli nawet dostrzegamy, że znak musi być badany od strony społecznej, zatrzymujemy się jedynie na tych cechach języka, które go łączą z innymi instytucjami — tymi, które zależą umiej lub bardziej od naszej woli; w⁷ ten sposób mijamy się z celem, zaniedbując cechy, które należą wyłącznie do systemów semiologicznych w⁷ ogóle, a do języka w⁷ szczególności.

Znak bowiem wvmvka się zaw⁷sze. w pewniej mierze spod wiadzy indywidualnej

-— vi,. ,',i ,_r>

^IB Dziś bardziej 'rozpowszechniona jest nazwa ,.semiotyka”, zob. Wprowadzenie do nin. wydania.

¹⁰ W⁷ źródłach rękopiśmiennych znajdujemy porównanie z dziedziny muzyki, por. np. w zapisie A. Riedlingera: ..wykonanie sonaty Beetliorena nie jest samą sonatą" (Engler, s. 50. kol. 3, 307).

* Nie należy mylić semiologii z semantyką, która bada zmiany znaczenia i której Ferdynand de Sanssure nie wyłożył w sposób metodyczny; można jednak znaleźć sformułowanie jej zasad ogólnych na s. 98-99. (Wyd.)

** Por. A. Nayille, Chmsificatinii rlrs srienrrs, 2 wyd., s. 104. (Wyd.) czy społecznej woli, i to jest jego cecha istotna, a równocześnie najmniej widoczna na pierwszy rzut oka.

Cecha ta ukazuje się jasno tylko w języku, przejawia się jednak w tych rzeczach, które bada się najmniej, i w⁷ rezultacie nie widzimy dobrze konieczności czy też jakiejś szczególnej użyteczności semiologii.jako nauki. Dla nas, przeciwnie, problem językowy jest przede wszystkim problemem semiologicznym i znaczenie wszystkich naszych dalszych wywodów wypływa z tego ważnego faktu. Jeżeli chcemy odkryć praw dziwą naturę języka, musimy przede wszystkim wziąć w nim pod uwagę to, co jest mu wspólne ze wszystkimi innymi systemami tego samego rodzaju; natomiast czynnikami językowymi, które w⁷ pierwszej chwili wydają się najważniejsze (na przy⁷kład funkcjonowanie aparatu głosowego), winniśmy się zajmować dopiero na dalszym planie, jeśli służą one tylko do odróżnienia języka od innych systemów⁷. W ten sposób nie tylko objaśnimy problem językowy, lecz również — jak sądzimy⁷ — rozważając obrzędy, zwyczaje itd. jako znaki, ujrzymy te fakty w innym świetle oraz odczujemy potrzebę zgrupowania ich w⁷ obrębie semiologii i wytłumaczenia prawami tej nanki.