niewrbalne nowe0006 tif

I

Nieadekwatne doświadczenia dotykowe nie ksztatują tego typu skojarzeń, stąd w konsekwencji prowadzą do zaburzenia umiejętności nawiązywania kontaktu z innymi na wielu czysto ludzkich płaszczyznach (s. 292).

Chyba najbardziej dramatyczne świadectwo potencjału komunikacyjnego kryjącego się za zachowaniami dotykowymi znajdziemy w relacjach osób niewidzących. Pamiętnik Helen Keller zawiera taki oto fragment opisujący zabawę autorki z psem: „Tarzał się po trawniku... jego brzuchate ciało skręciło się, zesztywniało, podźwignęło do wyprostowanej pozycji, jego język przesunął się po mej dłoni... gdyby umiał mówić, wierzę że powiedziałby wtedy, że droga do raju prowadzi przez dotyk".

Akt dotykania kryje w sobie taki sam potencjał, jak wszelkie inne przesłania, które komunikujemy — może wzbudzać zarówno reakcje negatywne, jak i pozytywne, w zależności od osób i okoliczności. Wiemy, iż wiele osób reaguje na dotyk usztywnieniem ciała, lękiem i niechęcią; wiemy, że dotyk postrzegany jako niestosowny w danych okolicz-nościach Tnożć budżić agresję i inne zachówama~cłatykowe w postach wymierzenia policzka lub uderzenia. W wieju przypadkach owa niechęć wobec dotyku może być powiązana z wcześniejszymi doświadczeniami. Ćo wiemy~o dotyku i jego roli w różnych okresach rozwoju osobowego człowieka?

DOTYK A ROZWÓJ OSOBOWY

Komunikacja dotykiem jest prawdopodobnie najbardziej podstawową i naturalną formą porozumiewania się. Można zaryzykować wręcz tezę, iż wrażliwość na dotyk jest pierwszym procesem sensorycznym w rozwoju jednostki, który przybiera formę funkcjonalną. W życiu płodowym embrion ludzki zaczyna reagować na rytm pracy serca matki, odbierany całym ciałem i wzmacniany przez wody płodowe. Naukowcy stwierdzili, że żywy płód poroniony w trzecim miesiącu ciąży (niespełna 10 cm długości) wykazuje wyraźne odruchy w reakcji na dotknięcie włosem okolic ust (Maurer i Maurer, 1988). W pewnym sensie pierwszym doświadczeniem noworodka dającym przedsmak prawdziwego życia jest bodziec przenoszony dotykiem.

W okresie niemowlęctwa dziecko zdobywa wiedzę o samym sobie i o otaczającym je święcie poprzez eksplorację dotykiem. Typowym doświadczeniem dotykowym w tym okresie jest dotyk matki, która przewija, karmi, kąpie, pieści, kołysze i pociesza. Stopniowo dotykowi zaczynają towarzyszyć słowa, które po pewnym czasie mogą go całkiem zastąpić. Płaczące niemowlę matka pociesza głaskaniem i poklepywa-

ROLA DOTYKU W KOMUNIKACJI MIĘDZYLUDZKIEJ 365