Lectio nona'

Słowo posiłkowe esse — być

Czasownik posiłkowy sum (jestem) nie należy do żadnej koniugacji, ma własną odmianę. "W praesens występują dwa tematy: -s, -es.

Tnfinitivii-s praesentis esse - być

Indieativus praesentis

Osoba	Singularis	Pluralis
1	s-u-m- jestem	s-u-mus jesteśmy
2	es jesteś	es-tis jesteście
3	es-t jest	s-n-nt są

Imperativus I

2 os.	Singularis	Pluralis «
	es bądź	* es-te bądźcie

PODMIOT I ORZECZENIE

Podstawowymi częściami zdania są podmiot i orzeczenie.

Podmiot - subiectum wyrażony jest przeważnie rzeczownikiem (osobą lub

rzeczą) i stoi najczęściej w Koniinatxvus, podobnie jak w języku polskim, np.:

Magister studiósos docet - nauczyciel uczy studentów.

Medlci aegrotos curant - lekarze leczą chorych.

Natura sanat - przyroda uzdrawia.

Faseiae musculos vestiunt - powiezie pokrywają mięśnie.

Orzeczenie - praedicatum wyrażone jest w zdaniu czasownikiem. Podobnie

jak w języku polskim orzeczenie w języku łacińskim może być:

a.    czasownikowe (proste) wyrażone za pomocą formy osobowej czasownika, np.:

Musculi sceleton movent - mięśnie poruszają szkielet.

Nervus e fibris nereósis constat - nerw składa się z włókien nerwowych.

Ligamenta varia spectamus - oglądamy różne więzadła.

Jak widać z przykładów orzeczenie w języku łacińskim stoi przeważnie na końcu zdania, chyba że na czasownik kładzie się szczególny nacisk, wtedy jest on na pierwszym miejscu, np.:

Reseca costam laesam - wytnij uszkodzone żebro.

Da medicamentum aegróto - daj lekarstwo choremu.

Agita mixturam - wstrząśnij mieszankę (miksturę).

b.    imienne (złożone), które składa się z łącznika i z orzecznika. Łącznikiem

jest słowo posiłkowe esse - być, a orzecznikiem jest najczęściej rzeczownik

lub przymiotnik (może być również zaimek, liczebnik), np.:

Collega medicus est - kolega jest lekarzem.

Humus ariela est — ziemia jest sucha.

Folium salviae remedium est - liść szałwii jest lekiem.

Morbi multi contagiósi sunt — liczne choroby są zakaźne.

Orzecznik w języku łacińskim zgadza się zawsze z podmiotem w przypadku (jeżeli jest rzeczownikiem) oraz w rodzaju i liczbie (jeżeli jest przymiotnikiem, zaimkiem, hczębnikiem). W języku polskim orzecznik wyrażony rzeczownikiem stoi najczęściej w narzędniku.

2