Obraz (30

Znlmdii p/unii

Amoniak podobnie do innych gazów drażniących podwyższa stopień wrażliwości zakończeń nerwów węchowych, co zmniejsza zdolność wyczuwania jego przykrej woni.

Mechanizm zatrucia

Amoniak działa silnie drażniąco na błony śluzowe dróg oddechowych, oczu i skórę. Pary amoniaku łatwo ulegają rozpuszczeniu w środowisku wodnym na powierzchni błon śluzowych, zaś powstały wodorotlenek amonu szczególnie przy wysokicli stężeniach lub/i dłuższym czasie narażenia powoduje silne podrażnienie, a nawet oparzenia tkanek. Następuje zmydlenie tłuszczów, przenikanie przez błonę śluzową i skórę w głąb tkanek, spęcznienie i rozpuszczenie białek, co daje objawy martwicy rozpływnej.

Ze względu na bardzo dobrą rozpuszczalność w wodzie jego działanie ogranicza się najczęściej do śluzówki oczu i górnych dróg oddechowych. W bardzo nielicznych przypadkach w wyniku narażenia na bardzo wysokie stężenia konsekwencją zatrucia może być obrzęk płuc. Amoniak nie wykazuje działania alergizującego.

Objawy zatrucia

Oczy — pieczenie, łzawienie, obrzęk, zaczerwienienie jako wyraz podrażnienia spojówek. Duże stężenia powodują kłujący ból, światłowstręt, pogorszenie widzenia, drobne ubytki i owrzodzenia rogówki. Długotrwałe narażenie może powodować częste zapalenia gałki ocznej i zmętnienie rogówki.

Działanie na układ oddechowy powoduje kaszel początkowo suchy, następnie z odkrztuszaniem śluzowej lub podbarwionej krwią plwociny, uczucie drapania i pieczenia w gardle, ból gardła, ból i uczucie ściskania za mostkiem. Pojawiają się trudności w mówieniu, chrypka, bezgłos, duszność i sinica niewielkiego stopnia.

W przebiegu zatrucia wystąpić może obrzęk krtani, skurcz głośni i ostry skurcz oskrzeli. W bardzo rzadkich przypadkach 'może wystąpić obrzęk płuc w czasie do 48 godz. od chwili zatrucia. Objawom ze strony wymienionych narządów towarzyszyć mogą bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, ślinolok, zaczerwienienie twarzy, stan silnego podniecenia, majaczenie. W wyniku narażenia na wysokie stężenie istnieje możliwość zgonu w ciągu kilku min/godz. z powodu ostrego obrzęku głośni, skurczu oskrzeli, obrzęku płuc, ostrej niewydolności krążenia lub porażenia ośrodka oddechowego.

Ciężkim zatruciom towarzyszyć mogą dodatkowo hemoliza i zespół wewnątrznaczyniowego wykrzcpiąnia oraz kwasica o charakterze metabolicznym lub mieszanym.

Ekspozycja skóry na pary amoniaku prowadzić może do wystąpienia oparzeń I i Ił stopnia, tj. zaczerwienienia, obrzęku, pęcherzy i bolesności eksponowanej okolicy. Bardzo duże stężenia powodują głęboko penetrującą martwicę rozplywną. Szczególnie wrażliwe na oparzenia są miejsca pokryte potem.

Pomoc przedlekarska

Pacjenta należy usunąć (wynieść) z miejsca narażenia, przy czym osoby ratujące powinny być zabezpieczone maską z aparatem powietrznym.

Zatrutemu należy zapewnić bezwzględny spokój i bezruch, najlepiej w pozycji półleżącej lub siedzącej, ponieważ wysiłek fizyczny może — w przypadku masyw-

o

o o

#

Amoniak

nogo narażenia — wyzwolić obrzęk płuc. W razie duszności podawać tlen - najlepiej przez maskę. Przy skażeniu oczu przemywać je obficie wodą.

W przypadku oblania amoniakiem należy natychmiast zdjąć odzież i przemywać skórę dużą ilością wody, nie stosując do neutralizacji roztworów kwaśnych ze względu na reakcję egzotermiczną, powodującą dołączenie się do oparzenia chemicznego dodatkowego oparzenia termicznego. W każdym przypadku wezwać natychmiast lekarza.

Poszkodowanemu należy zapewnić spokój i opiekę oraz chronić przed utratą ciepła.

Pomoc lekarska

Zatrucia inhalacyjne: Należy zapewnić pacjentowi bezwzględny spokój i zabronić wykonywania wysiłku fizycznego przez około 48 godz. w warunkach obserwacji szpitalnej. Wysiłek, np. wchodzenia po schodach, stwarza możliwość wystąpienia obrzęku płuc.

Postępowanie lecznicze ma charakter objawowy. Pacjentowi należy podawać przez maskę tlen do oddychania. W przypadku wystąpienia niewydolności oddechowej pacjenta należy zwiotczyć farmakologicznie, zastosować intubację i prowadzić na oddechu wspomaganym lub kontrolowanym. W przypadku decyzji o kontynuowaniu zwiotczenia wskazana jest poprawa oksygcnacji tkanek poprzez zastosowanie dodatniego ciśnienia w końcowej fazie wydechu (PEEP). W przypadku, gdy pacjent ma zachowany oddech własny należy stosować wentylację z dodatnim ciśnieniem w całej fazie wydechowej (CPAP). Utrzymujący się silny kaszel jest wskazaniem do stosowania środków przeciwkaszlowych, zawierających kodeinę. Skurcz oskrzeli ustępuje po zastosowaniu inhalacyjnie lub dożylnie sympatykomi-metyków. Obrzęk płuc poza opisanym wyżej postępowaniem wymaga podawania sterydów dożylnie i inhalacyjnie (np. Auxiloson), leków moczopędnych i działających na układ krążenia oraz albumin lub osocza. Przeciwwskazane jest stosowanie morfiny. Leczenie antybiotykami należy stosować w następnych dobach, o ile wystąpią powikłania bakteryjne (zapalenie płuc).

Skażoną skórę przemywać dużą ilością wody, najlepiej bieżącej, nic stosując środków neutralizujących. Na miejsca oparzone, pozbawione naskórka założyć jałowy opatrunek. Zasadne jest stosowanie w razie potrzeby również narkotycznych leków przeciwbólowych.

Skażenie oczu: Przemywać oczy wodą przez około 15 min, przy silnej bolcsności i widocznych zmianach tkanek przedniego odcinka gaiki ocznej i aparatu ochronnego oka podać środek miejscowo znieczulający i zapewnić pacjentowi pilną konsultację okulistyczną; dalej postępować stosownie do zaleceń okulisty.

Powikłania i odległe następstwa zatrucia

Oczy: Istnieje możliwość powstania owrzodzeń rogówki, a nawet jej przebicia, co prowadzić może do uszkodzenia tęczówki i siatkówki. Późnym następstwem może być zmętnienie rogówki, zaćma lub jaskra, upośledzenie lub nawet całkowita utrata wzroku.

Konsekwencją zatrucia może być zapalenie oskrzeli o charakterze bratu ■hioliti\ obli ter ans _y długotrwałe utrzymywanie się zmian obturacyjnych o typie RA OS. ti. reaktywnego zespołu dysfunkcji dróg oddechowych oraz. rozstrzenia oskrzeli. Jako skutek głęboko penetrującej martwicy rozpływnej na skórze powstają rozlegle, nieregularne blizny.